Liste von Bahnstromanlagen in Österreich

Karte des mitteleuropäischen Bahnstromnetzes

Diese Liste enthält Bahnstromanlagen in Österreich.

Infrastruktur der Österreichischen Bundesbahnen

Das Netz der Österreichischen Bundesbahnen wird mit Einphasenwechselstrom mit einer Frequenz von 16,7 Hz betrieben, die Spannung am Fahrdraht beträgt 15 kV. Bis zum 16. Oktober 1995 betrug die nominelle Frequenz 16⅔ Hz. Der Betrieb der Bahnstromanlagen einschließlich der Kraftwerke obliegt im ÖBB-Konzern der ÖBB-Infrastruktur AG.

Unterwerke

In diesen Anlagen wird Wechselstrom aus den Bahnstromleitungen (110 kV, 16,7 Hz) der ÖBB-Infrastruktur AG auf die am Fahrdraht bereitgestellte Spannung von 15 kV herabtransformiert. Es findet in diesen keine Umformung von Drehstrom in Bahnstrom oder Stromerzeugung statt.

Diese Liste mit 64 Unterwerken ist mit Stand 2023 vollständig.[1]

Abk. Anlage Lage
Ah Absdorf !548.3977785515.993889548° 23′ 52,0″ N, 015° 59′ 38,0″ O48.39777777777815.993888888889
Ams Amstetten !548.1191675514.885278548° 07′ 09,0″ N, 014° 53′ 07,0″ O48.11916666666714.885277777778
Ag Angern !548.3822225516.821944548° 22′ 56,0″ N, 016° 49′ 19,0″ O48.38222222222216.821944444444
Ast Asten !548.2338895514.405556548° 14′ 02,0″ N, 014° 24′ 20,0″ O48.23388888888914.405555555556
At Attnang-Puchheim !548.0188895513.727222548° 01′ 08,0″ N, 013° 43′ 38,0″ O48.01888888888913.727222222222
Au Auhof !548.2008335516.236667548° 12′ 03,0″ N, 016° 14′ 12,0″ O48.20083333333316.236666666667
Bvs Bad Vöslau !547.9683335516.224444547° 58′ 06,0″ N, 016° 13′ 28,0″ O47.96833333333316.224444444444
B Bergern !548.2180565515.272222548° 13′ 05,0″ N, 015° 16′ 20,0″ O48.21805555555615.272222222222
Bl Bludenz !547.1447225509.828889547° 08′ 41,0″ N, 009° 49′ 44,0″ O47.1447222222229.8288888888889
Bm Bruck an der Mur !547.4283335515.273889547° 25′ 42,0″ N, 015° 16′ 26,0″ O47.42833333333315.273888888889
Bk Bruck-Fusch !547.2841675512.830833547° 17′ 03,0″ N, 012° 49′ 51,0″ O47.28416666666712.830833333333
Dölsach !546.8147225512.831944546° 48′ 53,0″ N, 012° 49′ 55,0″ O46.81472222222212.831944444444
Dg Dorfgastein !547.2347225513.104722547° 14′ 05,0″ N, 013° 06′ 17,0″ O47.23472222222213.104722222222
Els Elsbethen !547.7525005513.084444547° 45′ 09,0″ N, 013° 05′ 04,0″ O47.752513.084444444444
Fk Feldkirch !547.2522225509.617778547° 15′ 08,0″ N, 009° 37′ 04,0″ O47.2522222222229.6177777777778
F Floridsdorf !548.2616675516.405278548° 15′ 42,0″ N, 016° 24′ 19,0″ O48.26166666666716.405277777778
Fw Fritzens-Wattens !547.3016675511.596667547° 18′ 06,0″ N, 011° 35′ 48,0″ O47.30166666666711.596666666667
Ga Gaisbach/Wartberg !548.3308335514.497778548° 19′ 51,0″ N, 014° 29′ 52,0″ O48.33083333333314.497777777778
Gg Golling-Abtenau !547.5980565513.164722547° 35′ 53,0″ N, 013° 09′ 53,0″ O47.59805555555613.164722222222
Gz Göpfritz !548.7300005515.391389548° 43′ 48,0″ N, 015° 23′ 29,0″ O48.7315.391388888889
Götzendorf !548.0261115516.583056548° 01′ 34,0″ N, 016° 34′ 59,0″ O48.02611111111116.583055555556
Obf Grafenstein !546.6211115514.426667546° 37′ 16,0″ N, 014° 25′ 36,0″ O46.62111111111114.426666666667
Gi Graz !547.0777785515.413333547° 04′ 40,0″ N, 015° 24′ 48,0″ O47.07777777777815.413333333333
Gr Gries am Brenner !547.0433335511.485833547° 02′ 36,0″ N, 011° 29′ 09,0″ O47.04333333333311.485833333333
Ha Haag !548.0925005514.593333548° 05′ 33,0″ N, 014° 35′ 36,0″ O48.092514.593333333333
Hf Hütteldorf !548.1952785516.271389548° 11′ 43,0″ N, 016° 16′ 17,0″ O48.19527777777816.271388888889
Kz Kitzbühel !547.4811115512.383056547° 28′ 52,0″ N, 012° 22′ 59,0″ O47.48111111111112.383055555556
Küpfern !547.8525005514.617500547° 51′ 09,0″ N, 014° 37′ 03,0″ O47.852514.6175
Le Landeck !547.1522225510.586389547° 09′ 08,0″ N, 010° 35′ 11,0″ O47.15222222222210.586388888889
Mz Mallnitz !546.9777785513.178889546° 58′ 40,0″ N, 013° 10′ 44,0″ O46.97777777777813.178888888889
Mk Marchtrenk !548.2030565514.103056548° 12′ 11,0″ N, 014° 06′ 11,0″ O48.20305555555614.103055555556
Ma Mariahof !547.1044445514.374444547° 06′ 16,0″ N, 014° 22′ 28,0″ O47.10444444444414.374444444444
Mt Matrei !547.1272225511.453056547° 07′ 38,0″ N, 011° 27′ 11,0″ O47.12722222222211.453055555556
Mi Meidling !548.1750005516.341389548° 10′ 30,0″ N, 016° 20′ 29,0″ O48.17516.341388888889
Mb Mistelbach !548.5641675516.559167548° 33′ 51,0″ N, 016° 33′ 33,0″ O48.56416666666716.559166666667
Oz Ötztal !547.2466675510.874444547° 14′ 48,0″ N, 010° 52′ 28,0″ O47.24666666666710.874444444444
Par Parndorf !547.9958335516.842500547° 59′ 45,0″ N, 016° 50′ 33,0″ O47.99583333333316.8425
Pe Pettneu !547.1486115510.362778547° 08′ 55,0″ N, 010° 21′ 46,0″ O47.14861111111110.362777777778
Pu Pusarnitz !546.8347225513.404722546° 50′ 05,0″ N, 013° 24′ 17,0″ O46.83472222222213.404722222222
Re Reith !547.3197225511.198333547° 19′ 11,0″ N, 011° 11′ 54,0″ O47.31972222222211.198333333333
Ri Riedau !548.3086115513.626944548° 18′ 31,0″ N, 013° 37′ 37,0″ O48.30861111111113.626944444444
Sdg Schladming !547.3938895513.678611547° 23′ 38,0″ N, 013° 40′ 43,0″ O47.39388888888913.678611111111
Sm Schlöglmühl !547.6825005515.912778547° 40′ 57,0″ N, 015° 54′ 46,0″ O47.682515.912777777778
Sl Selzthal !547.5472225514.306667547° 32′ 50,0″ N, 014° 18′ 24,0″ O47.54722222222214.306666666667
Smr Semmering !547.6266675515.814722547° 37′ 36,0″ N, 015° 48′ 53,0″ O47.62666666666715.814722222222
Cf Simmering !548.1513895516.426944548° 09′ 05,0″ N, 016° 25′ 37,0″ O48.15138888888916.426944444444
Jp St. Johann im Pongau !547.3361115513.189722547° 20′ 10,0″ N, 013° 11′ 23,0″ O47.33611111111113.189722222222
M St. Michael !547.3569445515.003333547° 21′ 25,0″ N, 015° 00′ 12,0″ O47.35694444444415.003333333333
Lav St. Paul im Lavanttal !546.7236115514.858056546° 43′ 25,0″ N, 014° 51′ 29,0″ O46.72361111111114.858055555556
Vps St. Veit an der Glan !546.7608335514.374444546° 45′ 39,0″ N, 014° 22′ 28,0″ O46.76083333333314.374444444444
Sd Steindorf !547.9666675513.240000547° 58′ 00,0″ N, 013° 14′ 24,0″ O47.96666666666713.24
Tuf Tullnerfeld !548.3172225516.057222548° 19′ 02,0″ N, 016° 03′ 26,0″ O48.31722222222216.057222222222
Ub Unterberg !547.2138895511.392222547° 12′ 50,0″ N, 011° 23′ 32,0″ O47.21388888888911.392222222222
Sbl Untersiebenbrunn !548.2486115516.755556548° 14′ 55,0″ N, 016° 45′ 20,0″ O48.24861111111116.755555555556
Vi Villach Warmbad !546.5950005513.831944546° 35′ 42,0″ N, 013° 49′ 55,0″ O46.59513.831944444444
Wat Wagram !548.2197225515.686667548° 13′ 11,0″ N, 015° 41′ 12,0″ O48.21972222222215.686666666667
Wa Wald am Arlberg (Spullersee) !547.1327785510.054444547° 07′ 58,0″ N, 010° 03′ 16,0″ O47.13277777777810.054444444444
Was Wald am Schoberpass !547.4513895514.668611547° 27′ 05,0″ N, 014° 40′ 07,0″ O47.45138888888914.668611111111
Wg Wartberg an der Krems !547.9891675514.121667547° 59′ 21,0″ N, 014° 07′ 18,0″ O47.98916666666714.121666666667
Wr Werndorf !546.9161115515.476667546° 54′ 58,0″ N, 015° 28′ 36,0″ O46.91611111111115.476666666667
Nb Wiener Neustadt !547.7983335516.220278547° 47′ 54,0″ N, 016° 13′ 13,0″ O47.79833333333316.220277777778
Wl Wörgl !547.4994445512.071944547° 29′ 58,0″ N, 012° 04′ 19,0″ O47.49944444444412.071944444444
Ze Zellerndorf !548.6919445515.969167548° 41′ 31,0″ N, 015° 58′ 09,0″ O48.69194444444415.969166666667
Zl Zirl !547.2652785511.221667547° 15′ 55,0″ N, 011° 13′ 18,0″ O47.26527777777811.221666666667

Zentrale Bahnstromumformerwerke

In diesen Anlagen wird Drehstrom mit einer Frequenz von 50 Hz aus dem öffentlichen Netz in Bahnstrom mit einer Frequenz von 16,7 Hz umgewandelt und in das Bahnstromnetz eingespeist. Bei manchen Anlagen erfolgt auch eine direkte Einspeisung in die Oberleitung. Die Umformung erfolgt teils mittels elektromechanischer Umformer, teils auf elektronischem Weg.

Anlage Jahr der
Inbetriebnahme
Angewandte Technik Maximale
Übertragungsleistung
Lage
Auhof 1956 rotierende Umformer (DAM–ESG)[2] 1999 erneuert: 3 × 30 MW = 90 MW !548.2000005516.236667548° 12′ 00,0″ N, 016° 14′ 12,0″ O48.216.236666666667
Bergern 1983 rotierende Umformer (DAM–ESG) 60 MW !548.2175005515.271389548° 13′ 03,0″ N, 015° 16′ 17,0″ O48.217515.271388888889
Haiming 1995 rotierende Umformer (DAM–ESG) 60 MW !547.2463895510.874167547° 14′ 47,0″ N, 010° 52′ 27,0″ O47.24638888888910.874166666667
Kledering 1989 rotierende Umformer (DAM–ESG); Umbau Frequenzumrichter (2 × 45 MW)[3] Fertigstellung 2023[veraltet] 90 MW !548.1391675516.432222548° 08′ 21,0″ N, 016° 25′ 56,0″ O48.13916666666716.432222222222
Sankt Michael 1975 rotierende Umformer (DAM–ESG) 75 MW !547.3575005515.002500547° 21′ 27,0″ N, 015° 00′ 09,0″ O47.357515.0025
Timelkam 2009 Frequenzumrichter 2 × 30 MW = 60 MW; über ein 2 km langes 110 kV-Erdkabel mit dem Dampfkraftwerk Timelkam verbunden. !547.9936115513.599722547° 59′ 37,0″ N, 013° 35′ 59,0″ O47.99361111111113.599722222222
Uttendorf 2015 Frequenzumrichter 48 MW; beim ÖBB-Kraftwerk Uttendorf; wandelt Bahnstrom 16,7 Hz in Drehstrom 50 Hz um; wird im Umspannwerk Schwarzenbach in die 380 kV-Leitung eingespeist, was einen verlustarmen Transport in den Osten Österreichs erlaubt. !547.2616675512.567500547° 15′ 42,0″ N, 012° 34′ 03,0″ O47.26166666666712.5675

Kraftwerke

Anlage Jahr der
Inbetriebnahme
Leistung Art des Kraftwerks Lage
Annabrücke 1981 45 MW (Kraftwerk der Verbund AG, Gesamtleistung aller Generatoren 90 MW) Wasserkraftwerk !546.5613255514.479467546° 33′ 40,8″ N, 014° 28′ 46,1″ O46.56132514.479466666667
Braz 1954 26 MW Wasserkraftwerk !547.1328315509.945481547° 07′ 58,2″ N, 009° 56′ 43,7″ O47.1328305555569.9454805555556
Enzingerboden 1929 80 MW (1929: 20 MW, 1974: 80 MW) Wasserkraftwerk !547.1695425512.626639547° 10′ 10,4″ N, 012° 37′ 35,9″ O47.16954166666712.626638888889
Fulpmes 1983 16 MW Wasserkraftwerk !547.1585585511.358528547° 09′ 30,8″ N, 011° 21′ 30,7″ O47.15855833333311.358527777778
Obervellach I 1929 16 MW Wasserkraftwerk !546.9371475513.191800546° 56′ 13,7″ N, 013° 11′ 30,5″ O46.93714722222213.1918
Obervellach II 2023 37 MW (in Bau) Wasserkraftwerk !546.9333335513.191667546° 56′ 00,0″ N, 013° 11′ 30,0″ O46.93333333333313.191666666667
Ruetzkraftwerk / Schaltposten Schönberg Schaltposten (früher Bahnkraftwerk) !547.1999475511.391589547° 11′ 59,8″ N, 011° 23′ 29,7″ O47.19994722222211.391588888889
Sankt Pantaleon 1965 25,4 MW (Kraftwerk der Ennskraftwerke AG, Gesamtleistung aller Generatoren 50,8 MW) Wasserkraftwerk !548.2248365514.530792548° 13′ 29,4″ N, 014° 31′ 50,9″ O48.22483611111114.530791666667
Schneiderau 1937 35 MW (1937: 20 MW, 1964: 35 MW) Wasserkraftwerk !547.1973315512.608431547° 11′ 50,4″ N, 012° 36′ 30,4″ O47.19733055555612.608430555556
Spullersee 1925, 2021 modernisiert 36 MW Wasserkraftwerk !547.1328285510.054378547° 07′ 58,2″ N, 010° 03′ 15,8″ O47.13282777777810.054377777778
Steeg 1927 3,7 MW (Kraftwerk der Energie AG, Gesamtleistung aller Generatoren 17 MW, Inbetriebnahme 1910, Bahnstromerzeugung ab 1924 für die Salzkammergutbahn) Wasserkraftwerk (nur Direktspeisung der Oberleitung) !547.6082725513.632536547° 36′ 29,8″ N, 013° 37′ 57,1″ O47.60827222222213.632536111111
Uttendorf 1950 93 MW (1950: 27 MW, 1990: 93 MW) Wasserkraftwerk !547.2622535512.568047547° 15′ 44,1″ N, 012° 34′ 05,0″ O47.26225277777812.568047222222
Weyer 1969 18,4 MW (Kraftwerk der Ennskraftwerke AG, Gesamtleistung aller Generatoren 36,8 MW) Wasserkraftwerk !547.8522225514.634303547° 51′ 08,0″ N, 014° 38′ 03,5″ O47.85222222222214.634302777778

Grenzübertrittspunkte von Bahnstromleitungen

Deutschland – Österreich

Leitung Koordinaten
Walchenseekraftwerk – Zirl !547.3986115511.264722547° 23′ 55,0″ N, 011° 15′ 53,0″ O47.39861111111111.264722222222
Traunstein – Steindorf !547.8888895512.973611547° 53′ 20,0″ N, 012° 58′ 25,0″ O47.88888888888912.973611111111

Die 110-kV-Bahnstromleitungen Steindorf-Elsbethen und Steindorf-Traunstein wurden mit Betonmasten 1938–1939 errichtet und 1997–1998 erneuert.[4]

Schweiz – Österreich

Leitung Koordinaten
Rüthi – Feldkirch

Gegenseitige Kreuzungen von Bahnstromleitungen

Leitungen Lage
Sankt Johann im Pongau – Bruck/Fusch / Sankt Johann im Pongau – Selzthal !547.3358335513.190833547° 20′ 09,0″ N, 013° 11′ 27,0″ O47.33583333333313.190833333333
Sankt Johann im Pongau – Uttendorf / Sankt Johann im Pongau – Mallnitz !547.3336115513.188056547° 20′ 01,0″ N, 013° 11′ 17,0″ O47.33361111111113.188055555556
Sankt Johann im Pongau – Bruck/Fusch / Sankt Johann im Pongau – Mallnitz !547.2963895513.073333547° 17′ 47,0″ N, 013° 04′ 24,0″ O47.29638888888913.073333333333
Sankt Johann im Pongau – Schneiderau / Bruck/Fusch – Uttendorf !547.2627785512.566389547° 15′ 46,0″ N, 012° 33′ 59,0″ O47.26277777777812.566388888889
Sankt Johann im Pongau – Schneiderau / Uttendorf – Kitzbühel !547.2625005512.566389547° 15′ 45,0″ N, 012° 33′ 59,0″ O47.262512.566388888889
Sankt Johann im Pongau – Schneiderau / Uttendorf – Kitzbühel !547.2622225512.566389547° 15′ 44,0″ N, 012° 33′ 59,0″ O47.26222222222212.566388888889
Bruck/Fusch – Enzingerboden / Uttendorf – Kitzbühel !547.2625005512.565278547° 15′ 45,0″ N, 012° 33′ 55,0″ O47.262512.565277777778
Uttendorf – Enzingerboden, Schneiderau Branch / Schneiderau – Enzingerboden !547.1969445512.607778547° 11′ 49,0″ N, 012° 36′ 28,0″ O47.19694444444412.607777777778
Uttendorf – Enzingerboden / Schneiderau – Enzingerboden !547.1775005512.626111547° 10′ 39,0″ N, 012° 37′ 34,0″ O47.177512.626111111111
Uttendorf – Enzingerboden / Schneiderau – Enzingerboden !547.1938895512.616667547° 11′ 38,0″ N, 012° 37′ 00,0″ O47.19388888888912.616666666667

Marktliberalisierung

Das Eisenbahnverkehrsunternehmen Westbahn kritisierte 2015 die intransparente Preisgestaltung bei den Energie- und Netzkosten und forderte die Möglichkeit, Bahnstrom durchzuleiten, etwa wenn Westbahn Strom anderswo beschafft, sowie Energiezähler in allen am Schienennetz der ÖBB verkehrenden Fahrzeugen.[5] Im Juni 2016 beschied die Schienen-Control, dass die ÖBB-Infrastruktur AG „an diverse Privatbahnen und natürlich auch ihre Konzernschwester ÖBB-Personenverkehr AG“ zu viel verrechnete Entgelte zurückzahlen muss.[6]

Mit Verträgen, aktuell vom 6. Oktober 2021, hat die ÖBB-Infrastruktur AG ihr Bahnstromnetz für die Durchleitung von Strom zu Bahnstromnutzern geöffnet.[7]

Energieaufbringung

Nach Eigenaussage der ÖBB-Infrastruktur wird in Österreich etwa 90 % des Bahnstroms (Energie) durch Wasserkraft aufgebracht, ein Drittel des Bahnstroms in 8 Wasserkraftwerken der ÖBB selbst. Südlich von Wien steht das europaweit erste Bahnstrom-Solarkraftwerk, 7.000 Solarpaneele speisen hier Energie in die Oberleitung ein. Seit 2022 betreiben die ÖBB auch Windkraftanlagen.[8] Die ÖBB-Infrastruktur wäre einer der umweltfreundlichsten Eisenbahn-Infrastrukturbetreiber in Europa.[9]

Energieversorgung auf Bahngrund

Auf den Gründen der ÖBB, etwa den Werkstätten und in Bahnhöfen, bietet die ÖBB-Infrastruktur AG den eingemieteten Restaurants, Geschäften, Postämtern und sonstigen Betrieben Energie in Form von üblichem Netzstrom (Dreh-/Wechselstrom 400/230 V, 50 Hz) aber auch Wärme, mitunter auch Kälte und Erdgas an.[10]

Mariazellerbahn

Die Mariazellerbahn verfügt, da sie mit Einphasenwechselstrom von 25 Hertz fährt, über ein eigenes kleines Bahnstromnetz.

Unterwerke

Stausee Wienerbruck mit der Staumauer des Kraftwerks
Anlage Lage
Gösing !547.8900005515.280278547° 53′ 24,0″ N, 015° 16′ 49,0″ O47.8915.280277777778
Laubenbachmühle !547.9511115515.286111547° 57′ 04,0″ N, 015° 17′ 10,0″ O47.95111111111115.286111111111
Kirchberg (stillgelegt) !548.0247225515.433889548° 01′ 29,0″ N, 015° 26′ 02,0″ O48.02472222222215.433888888889
Ober-Grafendorf (stillgelegt)
Rabenstein !548.0683335515.468056548° 04′ 06,0″ N, 015° 28′ 05,0″ O48.06833333333315.468055555556
Klangen !548.1225005515.544167548° 07′ 21,0″ N, 015° 32′ 39,0″ O48.122515.544166666667
Wienerbruck (stillgelegt) !547.8550005515.311389547° 51′ 18,0″ N, 015° 18′ 41,0″ O47.85515.311388888889

Umformerwerke

Anlage Jahr der
Inbetriebnahme
Leistung Art der Anlage Lage
Klangen 2014 3,75 MW Umformerwerk 50 Hz/25 Hz !548.1225005515.544167548° 07′ 21,0″ N, 015° 32′ 39,0″ O48.122515.544166666667

Kraftwerke

Anlage Jahr der
Inbetriebnahme
Leistung Art der Anlage Lage
Kraftwerk Erlaufboden 1924 2,8 MW Wasserkraftwerk !547.8802785515.265278547° 52′ 49,0″ N, 015° 15′ 55,0″ O47.88027777777815.265277777778
Kraftwerk Wienerbruck 1908 4,5 MW Wasserkraftwerk !547.8525005515.288056547° 51′ 09,0″ N, 015° 17′ 17,0″ O47.852515.288055555556

Weblinks

  • ÖBB Infrastruktur – Energieversorgung
  • Bahnstromleitungsnetz – Bezeichnung der Bahnstromleitungen (Memento vom 18. Februar 2018 im Internet Archive) (PDF-Grafik)

Einzelnachweise

  1. Technische Bedingungen zur 16,7 Hz Durchleitung im Netz der ÖBB-Infrastruktur AG, abgerufen am 12. Oktober 2014
  2. Leistungsregelung im Umformerwerk Auhof der Österreichischen Bundesbahnen tib.eu, W. Preslicka et al., in: Elektrische Bahnen; 97, 1/2; S. 64–71. – Dreiphasen-Asynchromotor (DAM) / Einphasen-Synchrongenerator (ESG) / Wellenmaschine (WM) sind entlang einer Achse zu einem mechanischen Satz gekoppelt.
  3. Strom für die Bahn. ÖBB-Infrastruktur, abgerufen am 27. November 2022. 
  4. Frank Rauscher: Erneuerung der 110-kV-Bahnstromleitungen Steindorf-Elsbethen/Steindorf-Traunstein e&i Elektrotechnik und Informationstechnik, 1999, abgerufen am 9. Juni 2020. DOI:10.1007/BF03158964 Corpus ID: 107946560
  5. Bahnstromliberalisierung – Sichtweise der WESTbahn zum österreichischen Durchleitungsmodell und technische Voraussetzungen, schienencontrol.gv.at, Konferenzbeitrag von Westbahn, SCK, 12. Jänner 2015, abgerufen am 26. Oktober 2018.
  6. Luise Ungerboeck: Streit um Bahnstrom setzt ÖBB unter Strom. Der Standard, 10. September 2016, abgerufen am 30. April 2023. 
  7. Durchleitung. ÖBB-Infrastruktur, abgerufen am 30. April 2023. 
  8. Windkraft. ÖBB-Infrastruktur, abgerufen am 30. April 2023. 
  9. Grünstrom. ÖBB-Infrastruktur, abgerufen am 30. April 2023. 
  10. Drehstrom, Wärme, Kälte infrastruktur.oebb.at, abgerufen am 26. Oktober 2018.
  • Karte mit allen Koordinaten:
  • OSM
  • WikiMap