Funerair erfgoed

Voorbeeld van funerair erfgoed: treurende vrouw in brons, Berchem
Beeldhouwwerk, Genua Monumentale begraafplaats van Staglieno
Kruis met bloemen in keramiek, Gent.
Grafschrift met figuur in zwart marbriet.
In 1906 brak de polderdijk, waarvoor dit monument in arduin werd opgericht, begraafplaats van Melsele

Funerair erfgoed is erfgoed dat te maken heeft met de dood en begrafenissen. Het bestaat uit zowel immaterieel als materieel erfgoed.

Immaterieel funerair erfgoed

Voorbeelden van immaterieel erfgoed zijn de gebruiken en tradities met betrekking tot begraven en cremeren.

Materieel funerair erfgoed

Het materieel funerair erfgoed bestaat uit onroerend en roerend erfgoed.[1]

Onroerend

Tot het onroerend funerair erfgoed behoren de begraafplaatsen en hun structuur (de aanleg, padenstructuur, omheiningsmuren, poorten, lijkhuis etc.), de individuele graftekens, grafmonumenten en grafkunst, de collectieve grafpercelen, zoals de columbaria, de beplanting, zoals hagen, bomen, struiken, grafbeplantingen en de archeologische kwaliteiten van het graf en de begraafplaats.[1]

Roerend

Roerend funerair erfgoed is niet plaatsgebonden. Hiertoe behoren bijvoorbeeld rouwkleding, lijkwagens, memorietafels en bidprentjes.[1]

Onderhoud materieel erfgoed

Zowel in Nederland als België wordt het funerair erfgoed van overheidswege beschermd en worden instructies gegeven over de conservatie ervan.[2][3][4] Omdat een groot deel van dit erfgoed zich in het openbaar domein bevindt, valt een grote verantwoordelijkheid vaak bij de plaatselijke besturen,[5] die het concessiebeheer uitwerken.[4] Het onderhoud omvat:

  • de begraafplaatsen
  • bronzen monumenten
  • funderingsmetselwerk en grafkelders
  • geglazuurd aardewerk
  • gietijzeren en smeedijzeren elementen
  • graftekens
  • groene zones
  • maatregelen tegen bodemerosie
  • onderhoud van natuursteen: arduin, graniet, marmer

Funerair Erfgoed in België

In België zijn er verschillende begraafplaatsen bekend om hun waardevol funerair erfgoed, sommige begraafplaatsen hebben zones die beschermd zijn. In 2023 werden alle militaire begraafplaatsen van de 1e wereldoorlog door UNESCO opgenomen in de lijst van werelderfgoed omwille van hun uitzonderlijke waarde.[6]

Brussel

Vlaanderen

Funerair Erfgoed in Nederland

Nederland telt meer dan 4.000 begraafplaatsen, waarvan sommige al vanaf de middeleeuwen in gebruik zijn. De grootte varieert van slechts een paar vierkante meter tot meer dan 30 hectare.

Zo’n 1.300 objecten op 550 begraafplaatsen zijn beschermd door de rijksoverheid. Ook gemeenten beschermen steeds vaker begraafplaatsen en grafmonumenten. In totaal is bijna een kwart van de begraafplaatsen in Nederland deels of geheel beschermd.[7]

Funerair Erfgoed in Frankrijk

Parijs

Funerair Erfgoed in Spanje

Madrid

  • San Isidro

Funerair erfgoed in Italië

Genua

Bronnen

Bronnen, noten en/of referenties
  1. ↑ a b c Help, ik heb een kerkhof. Handleiding onroerend erfgoed. Geraadpleegd op 30 september 2023.
  2. ↑ Funerair erfgoed. Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (23 augustus 2019). Geraadpleegd op 30 september 2023.
  3. ↑ Handleiding over funerair erfgoed: een waardevol onderdeel van je begraafplaatsbeheer. www.onroerenderfgoed.be. Geraadpleegd op 30 september 2023.
  4. ↑ a b Funerair erfgoed. Monumentenwacht. Geraadpleegd op 30 september 2023.
  5. ↑ Funerair erfgoed. Regionale Landschappen. Geraadpleegd op 30 september 2023.
  6. ↑ https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2023/09/19/unesco-wo-i/
  7. ↑ Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, Funerair erfgoed - Begraafplaatsen en grafmonumenten - Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. www.cultureelerfgoed.nl (23 augustus 2019). Geraadpleegd op 18 december 2023.