Willem Bartjens

Willem Bartjens (Amsterdam, 1569 – Zwolle, vóór 10 mei 1638)^[1] was een Nederlandse schoolmeester, die bekend is geworden door zijn rekenboek "De Cijfferinghe van Mr. Willem Bartjens".

Biografie

In 1591 opende Bartjens een Franse school in de Amsterdamse Pijlsteeg, waar hij het gebruikelijke onderwijs gaf in rekenen, lezen, godsdienst, Frans en vaderlandse geschiedenis. In 1604 publiceerde hij zijn rekenboek. Gedurende twee eeuwen verscheen een groot aantal drukken, herdrukken en roofdrukken. De tweede, zogenaamd vernieuwde druk verscheen in 1633; de laatste druk in 1839.^[2] Van de eerste druk is uiteindelijk een exemplaar teruggevonden in de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience in Antwerpen. In 2004, precies vier eeuwen na de eerste publicatie, is dit exemplaar in facsimile heruitgebracht.

Bartjens leefde lange tijd in Zwolle en woonde daar in de Praubstraat (Fraterhuis). Hij gaf les aan de Franse school in Zwolle. Als eerbetoon aan de schoolmeester is er in Zwolle jaarlijks een Groot Zwolsch Bartjens Rekendictee.

Bartjens leeft in de Nederlandse taal nog altijd voort in de uitdrukking: "Volgens Bartjens...".^[3] Dit geeft aan dat een berekening of een zin kloppend of logisch is, verwijzend naar het door hem geschreven rekenboek.

Galerij

De vernieuwde Cijfferinge van Mr. Willem Bartjens
De laatste pagina (p184) van Cijfferinghe met daarop de uitleg van een magisch vierkant

21e eeuw

De naam Bartjens wordt door Het Financieele Dagblad opgevoerd als auteur van de dagelijkse column over de achtergronden van een actuele financiële gebeurtenis. Dit leidde in 2005 tot een opmerking van Autoriteit Financiële Markten omdat voor het publiek niet te achterhalen zou zijn wie Bartjens was en of deze auteur een belang had bij de uitspraken die in de column gedaan werden.

Externe links

Willem Bartjens (1569-1638) in het Biografisch Woordenboek van Nederlandse Wiskundigen
De Cyferinghe van Bartjens op de digitale erfgoedbibliotheek Flandrica

Bronnen, noten en/of referenties

De vernieude Cyfferinge van Mr. Willem Bartjens, geheel uitgewerkt ... door Hayke Haanstra, tweede druk, Leeuwarden, (1744)
De vernieuwde Cyfferinge van Mr. Willem Bartjens, ... herstelt, vermeerdert ende verbetert, door Mr. Jan van Dam, ..., Amsterdam: Joannes Kannewet, (1779)
De Cijfferinghe (1604), fragmenten van de facsimile uitgave met inleiding
(en) Werken van of over Willem Bartjens in bibliotheken (volgens de WorldCat-catalogus)

↑ R.C. Lambour, '400 jaar volgens Bartjens. Meester Willem Bartjens (1569–1638) en de zijnen in Amsterdam en Zwolle, zijn schoonfamilie Stangerus in Amsterdam en Delft en de Delftse regent Andries van Stangerlant als erflater', De Nederlandsche Leeuw 121 (2004), pp. 76-112. Van 10 mei 1638 dateert een besluit van de Zwolse kerkenraad om een nieuwe schoolmeester aan te stellen in verband met het 'overlijden van de Franse schoolmeester alhier'.
↑ UVA Computer museum, An early Dutch computer: Willem Bartjens
↑ Bartjens in de uitdrukking volgens Bartjens in Etymologiebank.nl.