Ślimak winniczek
Helix pomatia | |||
Linnaeus, 1758 | |||
Systematyka | |||
Domena | eukarionty | ||
---|---|---|---|
Królestwo | zwierzęta | ||
Typ | mięczaki | ||
Gromada | ślimaki | ||
Podgromada | Heterobranchia | ||
Rząd | trzonkooczne | ||
Rodzina | ślimakowate | ||
Rodzaj | Helix | ||
Gatunek | ślimak winniczek | ||
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[1] | |||
najmniejszej troski | |||
Zasięg występowania | |||
Kraje Europy, w których stwierdzono występowanie gatunku | |||
| |||
|
Ślimak winniczek (Helix pomatia) – gatunek lądowego ślimaka trzonkoocznego z rodziny ślimakowatych (Helicidae). Występuje w Europie, głównie południowo-wschodniej i centralnej. W Polsce pospolity niemal na całym niżu oraz pogórzu, w górach rzadszy, dochodzi tylko do regla dolnego. Zamieszkuje obszary o dużej wilgotności, lasy, parki, ogrody. Żywi się świeżymi liśćmi, stąd często uważany za szkodnika ogrodów. Zimuje w ściółce, ukryty pod roślinnością. Jest obojnakiem, kopuluje wiosną. Jaja składa w niewielkich dołkach w ziemi. Młode winniczki wylęgają się po około 3–5 tygodniach. Ślimak winniczek ma 54 chromosomy[2].
Opisano kilkadziesiąt podgatunków i form winniczka, jednak obecnie jest on zwykle uznawany za gatunek monotypowy[3][4]. W 2016 roku, w oparciu o badania genetyczne i morfologiczne, populację występującą na Bałkanach, w Rumunii oraz od południowo-wschodnich Czech przez Słowację po północne Węgry uznano za osobny gatunek Helix thessalica (wcześniej takson ten uznawany był za podgatunek winniczka lub był z nim synonimizowany)[4][5].
Pierwotny zasięg występowania tego ślimaka w Polsce obejmował prawdopodobnie jedynie południową Polskę (Małopolska, Górny Śląsk). Na pozostałe tereny został przeniesiony przez człowieka. Najbardziej przyczynili się do tego zakonnicy (m.in. cystersi), którzy począwszy od średniowiecza hodowali winniczka w ogrodach i parkach przyklasztornych. Używali oni mięsa tego ślimaka jako uzupełnienia ubogiej w białko diety, stosowanej podczas długotrwałych postów, gdyż – podobnie jak ryby – ślimaki były uważane za potrawę postną.
Winniczek to największy lądowy ślimak w Polsce o średnicy muszli przeciętnie ok. 5 cm. Bywa eksportowany z Polski do Francji, gdzie uważany jest za przysmak. Według danych z 2020 roku, Francja importowała około 30 000 ton ślimaków rocznie, głównie z krajów takich jak Maroko, Hiszpania, Rumunia, Turcja oraz Polska[6]. W niektórych rejonach Polski, z powodu nadmiernego eksportu, stał się gatunkiem rzadkim. Na terenie Polski jest objęty ochroną częściową[7][8][9]. Rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt zezwala na zbiór osobników o średnicy muszli nie mniejszej niż 30 mm w okresie od dnia 20 kwietnia do dnia 31 maja[9].
- Kopulacja winniczków
- Oko winniczka
- Muszle winniczka
- Winniczki na pniu drzewa
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Helix pomatia, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Praca zbiorowa: Tablice biologiczne. Warszawa: Wydawnictwo Adamantan, 2003, s. 297. ISBN 83-7350-029-4.
- ↑ MolluscaBase eds., Helix pomatia Linnaeus, 1758, [w:] MolluscaBase [online] [dostęp 2024-04-19] (ang.).
- ↑ a b OndřejO. Korábek OndřejO., LucieL. Juřičková LucieL., AdamA. Petrusek AdamA., Splitting the Roman snail Helix pomatia Linnaeus, 1758 (Stylommatophora: Helicidae) into two: redescription of the forgotten Helix thessalica Boettger, 1886, „Journal of Molluscan Studies”, 82 (1), 2016, s. 11–22, DOI: 10.1093/mollus/eyv048 (ang.).
- ↑ Helix thessalica, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2024-04-19] (ang.).
- ↑ Skuteczne sposoby na ślimaki w ogrodzie [online], Agro Wiedza, 20 kwietnia 2023 [dostęp 2023-04-28] (pol.).
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 12 października 2011 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. 2011 nr 237 poz. 1419). [dostęp 2015-02-02].
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2014 r., poz. 1348). [dostęp 2014-10-08].
- ↑ a b Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r., poz. 2183). [dostęp 2017-01-16].
Bibliografia
- J. Urbański: Krajowe ślimaki i małże. Warszawa: 1957.
- Britannica: animal/Helix-pomatia
- БРЭ: 1915130
- SNL: vinbergsnegl
- DSDE: vinbjergsnegl