Boris Pasternak

Boris Pasternak

Imię i nazwisko	Boris Leonidowicz Pasternak
Data i miejsce urodzenia	10 lutego 1890 Moskwa
Data i miejsce śmierci	30 maja 1960 Pieriediełkino
Narodowość	rosyjska, żydowska
Język	rosyjski
Alma Mater	Uniwersytet w Marburgu
Dziedzina sztuki	proza, publicystyka, liryka
Muzeum artysty	Dom-muzeum Pasternaka w Pieriediełkinie
Ważne dzieła
Doktor Żywago
Odznaczenia
Nagrody
Nagroda Nobla w dziedzinie literatury
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Boris Leonidowicz Pasternak (ros. Борис Леонидович Пастернак; ur. 29 stycznia^?/10 lutego 1890 w Moskwie, zm. 30 maja 1960 w Pieriediełkinie) – rosyjski poeta i prozaik żydowskiego pochodzenia.

Laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury za rok 1958, której przyznanie spotkało się z powszechnym aplauzem w kręgach literackich, ale dotkliwie skomplikowało niełatwą sytuację autora w totalitarnym państwie (nie akceptując systemu totalitarnego, znalazł się na marginesie oficjalnego życia kulturalnego). Nękany politycznymi naciskami był zmuszony odmówić jej przyjęcia^[1].

Życiorys

Młodość

Jego ojciec, Leonid Pasternak, był żydowskim malarzem i profesorem w szkole malarstwa w Moskwie. Jego matka, Rosa Kaufman – pianistką koncertową.

Uprawiał intelektualną poezję refleksyjną, opartą na własnym systemie filozoficzno-estetycznym, tematycznie związaną z przyrodą i miłością. Syn znanego malarza i pianistki, odebrał staranne wykształcenie humanistyczne i muzyczne. Początkowo związany był z nurtem poezji futurystycznej (debiut w 1914 roku). Jego późniejsze wiersze nawiązywały do niemieckiego romantyzmu i rosyjskiego symbolizmu. W latach 20. opublikował poematy Porucznik Szmidt i Rok 1905.

Lata trzydzieste

Lata 30. XX w. to okres twórczego kryzysu poety sprzeciwiającego się komunistycznemu reżimowi. W 1936 z powodu swojej bezpartyjności padł ofiarą nagonki ze strony reżimowych krytyków literackich (prowadzonej m.in. na łamach „Litieraturnaj Gaziety”). W 1937 – w apogeum Wielkiej Czystki – jako jedyny nie podpisał się pod apelem pisarzy o rozstrzelanie „gadzin – zdrajców i szpiegów”^[2]. Udało mu się uniknąć aresztowania, mimo iż niektórzy represjonowani artyści (m.in. reżyser Wsiewołod Meyerhold) złożyli pod wpływem tortur obciążające go zeznania^[3].

Lata powojenne

W latach powojennych Pasternak napisał swoją najsłynniejszą powieść, Doktor Żywago (ukończoną w 1954 roku), opowiadającą o przed- i porewolucyjnych losach inteligencji rosyjskiej. Oficjalne wydawnictwa radzieckie odmawiały jej druku, opublikowana została pierwszy raz w 1957 poza granicami ZSRR. W 1958 Pasternak otrzymał literacką Nagrodę Nobla „za istotny wkład we współczesną poezję liryczną i podjęcie wielkiej tradycji prozy rosyjskiej”^[4][5].

Przyznanie nagrody wywołało nagonkę władz komunistycznych ZSRR. Pasternaka usunięto ze Związku Pisarzy, postulowano jego deportację, publikowano napastliwe artykuły w prasie. Ze względu na to oraz pod namową swojej kochanki, Olgi Iwińskiej, obawiającej się represji, Pasternak zrzekł się nagrody^[6]. Odebrał nagrodę dopiero syn Jewgienij w 1989 roku^[7].

Na motywach Doktora Żywago został nakręcony, nagrodzony Oscarami, film w reżyserii Davida Leana pod tym samym tytułem, a w 2002 roku powstał film telewizyjny Giacomo Campiottiego, nominowany do nagrody BAFTA.

Boris Pasternak dziś uważany jest za jednego z czołowych rosyjskich pisarzy dysydentów. Zajmował się również tłumaczeniami, m.in. utworów J. Słowackiego, a także poetów zachodnioeuropejskich (m.in. W. Szekspira i J.W. Goethego) i gruzińskich.

Odznaczenia

• Medal „Za ofiarną pracę w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945”
• Medal „Za obronę Moskwy”

Wybrana twórczość

Powieści

• 1957 – Doktor Żywago (ros. Доктор Живаго)

Poematy

• 1924 – Wzniosła choroba (ros. Высокая болезнь)
• 1925 – Spektorski (ros. Спекторский) – powieść wierszem
• 1925-1926 – Rok 1905 (ros. Девятьсот пятый год)
• 1926-1927 – Lejtnant Szmidt (ros. Лейтенант Шмидт)

Zbiory wierszy

• 1913 – Lirika (ros. Лирика)
• 1914 – Bliźniak w chmurach (ros. Близнец в тучах)
• 1917 – Ponad barierami (ros. Поверх барьеров)
• 1922 – Życie – moja siostra (ros. Сестра моя – жизнь)
• 1923 – Tematy i wariacje (ros. Темы и вариации)
• 1932 – Powtórne narodziny (ros. Второе рождение)
• 1943 – W porannych pociągach (ros. На ранних поездах)
• 1945 – Przestwór ziemski (ros. Земной простор)
• 1956-1959 – Gdy się rozpogodzi (ros. Когда разгуляется)

Opowiadania

• 1918 – Linia Apellesa (ros. Апеллесова черта)
• 1922 – Dzieciństwo Luvers (ros. Детство Люверс)
• 1924 – Drogi napowietrzne (ros. Воздушные пути)
• 1931 – List żelazny
• Listy z Tuły (ros. Письма из Тулы)
• Dumny nędzarz (ros. Надменный нищий)
• Ciocia Ola (ros. Тетя Оля)
• Powiat na tyłach (ros. Уезд в тылу)

Ekranizacje

 Z tym tematem związana jest kategoria: Filmowe adaptacje utworów Borisa Pasternaka.

Przypisy

Bibliografia

Źródła w języku angielskim

• Biografia Pasternaka na portalu Spartacus Educational. [dostęp 2013-12-17]. (ang.).
• Boris Leonidovich Pasternak, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2013-12-17]  (ang.).
• Biografia Pasternaka na portalu Russia-InfoCentre. [dostęp 2013-12-17]. (ang.).
• Biografia Pasternaka i informacje o jego grobie na portalu Find a Grave. [dostęp 2013-12-17]. (ang.).

Źródła w języku rosyjskim

• Biografia Pasternaka na portalu Chronos. [dostęp 2013-12-17]. (ros.).

Linki zewnętrzne

• Pasternak Is Dead; Wrote ‘Dr. Zhivago’, [w:] Associated Press, nytimes.com, 31 maja 1960 [dostęp 2014-05-26]  (ang.).