Czornyj woron

Zrekonstruowany autobus więzienny NKWD typu „czornyj woron” wykorzystany w filmie Katyń w reżyserii Andrzeja Wajdy na ekspozycji w Muzeum Powstania Warszawskiego

Czornyj woron (ros. чёрный ворон, dosł. „czarny kruk”; również „czarna Marusia”, чёрная Маруся[1]) – potoczna, powszechnie stosowana nazwa radzieckiej karetki więziennej do przewozu aresztowanych, mającej postać autobusu czarnej barwy, podzielonego na jednoosobowe celki. Środkiem biegł wąski korytarz, po którego obu stronach znajdowały się liczne, wąskie drzwiczki. Poszczególne cele były nieoświetlone i tak ciasne, że ledwo mieścił się w nich skulony człowiek. Okna zamalowywano, by więźniowie niczego nie widzieli. Wejście znajdowało się z tyłu.

Autobusy więzienne tego typu, używane w okresie stalinizmu i budzące postrach wśród mieszkańców ZSRR[2], były w 1940 roku stosowane przez NKWD m.in. do przewozu polskich jeńców wojennych, ofiar zbrodni katyńskiej, ze stacji kolejowej Gniezdowo do Katynia, gdzie dokonywano egzekucji[3]. Przejazd takim autobusem został opisany m.in. przez Stanisława Swianiewicza[4]. Określenie „czornyj woron” jest stosowane w polskich publikacjach na temat zbrodni katyńskiej, m.in. w raporcie Zbrodnia katyńska w świetle dokumentów[5] i książkach Józefa Mackiewicza[6]. Pojawia się dosyć często jako „Czarny kruk” w powieści Sergiusza Piaseckiego Nikt nie da nam zbawienia – trzeciej części tzw. „Trylogii złodziejskiej”[7]. Zwrot „czarna Marusia” pojawia się m.in. w poemacie Requiem Anny Achmatowej[1].

Zobacz też

  • Kibitka (pojazd)

Przypisy

  1. ↑ a b Примечания к поэме „Реквием” (ros.) akhmatova.org [dostęp 2011-09-20]. Wydanie polskie: Akme znaczy szczyt. Gumiłow, Achmatowa, Mandelsztam w przekładach Leopolda Lewina, Warszawa 1986 (edycja dwujęzyczna), s. 297. ISBN 83-07-01302-X.
  2. ↑ Rafał Geremek: Diabelski rozkaz, [w:] Newsweek, 9 maja 2010 [dostęp 2011-09-20].
  3. ↑ Michał Synoradzki, Jacek Grodecki, Victoria Plewak, Katyń. Modus operandi katyn.org.au [dostęp 2011-08-19].
  4. ↑ StanisławS. Swianiewicz StanisławS., W cieniu Katynia, Warszawa: Czytelnik, 1990, s. 113, ISBN 83-07-02093-X, OCLC 834093949 .
  5. ↑ Zbrodnia katyńska w świetle dokumentów, Londyn 1989, s. 203.
  6. ↑ Józef Mackiewicz, Katyń. Zbrodnia bez sądu i kary, tom I, Warszawa 1997, s. 34–35, 124, 148. ISBN 83-86482-32-X.
  7. ↑ SergiuszS. Piasecki SergiuszS., Nikt nie da nam zbawienia, Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 1990, ISBN 83-7023-084-9 .

Bibliografia

  • Franz Kadell: Kłamstwo katyńskie. Historia pewnej manipulacji. Fakty, dokumenty, świadkowie, Wrocław 2008, s. 18. ISBN 978-83-245-8645-5.
  • Федор Лапшин: От зоны и до зоны (ros.), [w:] Авторевю, №7, 2007 [dostęp 2011-09-20]

Linki zewnętrzne

  • Fotografia autobusu więziennego typu „czornyj woron”, Henri de Montfort, Masakra w Katyniu, Warszawa 1999, po str. 64
  • Fotografia więźniów wychodzących z karetki typu „czornyj woron” autoreview.ru [dostęp 2011-09-20]
  • Inna fotografia więźniów wysiadających z karetki więziennej typu „czornyj woron” vokrugsveta.ru [dostęp 2011-09-20]