Franz von Erlach
 | Ten artykuł należy dopracować: od 2017-08 → poprawić styl – powinien być encyklopedyczny. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu. |
Hans Franz Ludwig von Erlach (ur. 25 listopada 1819 w Bernie, zm. 14 lutego 1889 tamże) – szwajcarski artylerzysta. Z polecenia swojego rządu przyjechał do Królestwa Polskiego, aby zanalizować z autopsji powstanie styczniowe pod względem wojennym. Chodziło mu o znalezienia odpowiedzi na pytanie: Czy jakieś elementy strategii powstańczej będą mogły być, (w razie konieczności), wykorzystane w armii szwajcarskiej?
Przebywał przez 7 miesięcy w oddziałach Karola Krysińskiego (5. Oddział Podlaski) i Józefa Władysława Ruckiego (3. Oddział Lubelski), jednych z najdłużej walczących i najbardziej uzdolnionych dowódców powstańczych. Na bazie sporządzanych na bieżąco notatek wydał następnie raport (1866) w którym zawarł charakterystykę powstańczej taktyki, broni, umundurowania, organizacji partii zbrojnych, stosunków ludności cywilnej do powstania, życia codziennego walczących, notki biograficzne najważniejszych partyzantów itp. Całość uzupełnia kilkanaście planów wybranych bitew i potyczek.
Nikt z żyjących ówcześnie ludzi nie napisał tak szczegółowej analizy armii powstańczej. Wszystko to czyni tę pracę unikatową i najważniejszym źródłem o wojnie lat 1863–1864.
Bibliografia
- Franciszek von on Erlach: Partyzantka w Polsce w roku 1863. Na podstawie własnych obserwacji zbieranych na teatrze walki od marca do sierpnia. przeł. J. Gagatek, W. Tokarz, oprac. E. Halicz. Warszawa: 1960.
- Jan Nałęcz-Rostworowski: Wspomnienia z roku 1863 i 1864. Kraków: 1900.
