Jan II Żelazny
Książę raciborski | |
Okres | od 1380/1382 |
---|---|
Poprzednik | Jan I raciborski |
Następca | |
Książę karniowski | |
Okres | od 1380/1382 |
Poprzednik | Jan I raciborski |
Następca | |
książę karniowski (ponownie) | |
Okres | od 1392 |
Poprzednik | |
Następca | |
książę bruntálski | |
Okres | |
Poprzednik | |
Następca | |
książę bruntálski (ponownie) | |
Okres | |
Poprzednik | |
Następca | |
Dane biograficzne | |
Dynastia | |
Data urodzenia | ok. 1365 |
Data śmierci | |
Miejsce spoczynku | klasztor dominikanek w Raciborzu |
Ojciec | Jan I raciborski |
Matka | Anna Henrykówna żagańska |
Żona | |
Dzieci | Wacław II raciborski |
Jan II Żelazny (raciborski) (ur. ok. 1365, zm. 1424) – książę raciborski w latach 1380/1382–1424, w latach 1385–1392 zastawił Karniów książętom opolskim, do 1385 i od 1405/1407 w Bruntálu, od 1396 w Pszczynie i Mikołowie.
Życiorys
Jan II Żelazny był starszym synem księcia karniowsko-raciborskiego Jana I i księżniczki żagańskiej Anny. Pochodził z bocznej linii Przemyślidów.
Po śmierci ojca, która nastąpiła między 1380 a 1382, Jan II przejął początkowo rządy na całością księstwa, wraz z opieką nad młodszym bratem Mikołajem IV. Dopiero w 1385, w związku z osiągnięciem przez Mikołaja pełnoletniości, wydzielił mu niewielkie terytorium z Bruntálem jako głównym ośrodkiem władztwa (tereny te odzyskał po bezpotomnej śmierci brata pomiędzy 1405 a 1407). Jednocześnie Jan II będąc w tarapatach finansowych zastawił księciu opolskiemu Władysławowi (odbyło się to za zgodą suwerena króla Czech Wacława IV Luksemburczyka) część ojcowizny z Karniowem i Głubczycami. W 1390 roku kazał utopić dwóch księży z Żor i Krzyżowic. W 1391 najechał zbrojnie i złupił posiadłości biskupstwa krakowskiego w Małopolsce (klucze lipowiecki i sławkowski). Jako odszkodowanie za spowodowane zniszczenia zmuszony został ustąpić biskupowi Janowi Radlicy wsie Imielin, Chełm i Kosztowy.
Jan II całą swoją karierę polityczną związał ze służbą na praskim dworze dynastii Luksemburgów, ściśle współpracując z Wacławem IV, Jodokiem z Moraw i Zygmuntem. Powiązania te dały już owoce w 1397, kiedy to Jan II został mianowany pierwszym komornikiem królestwa czeskiego, a następnie starostą niemodlińskim i kłodzkim. W tym samym roku związał się z opozycyjną Jednotą Pańską i wziął udział w zamachu na członków jej rady, osobiście mordując Purkarta Strnada z Janovic[1].Od tego czasu Czesi nazywali go mało pochlebnym określeniem „mistrz Hanusz”, w rozumieniu kata. W 1399 roku został ekskomunikowany za splądrowanie dóbr biskupa ołomunieckiego[2]. Będąc w sojuszu z Prokopem Luksemburskim, który walczył ze swoim bratem Jodokiem z Moraw wspieranym z kolei przez Zygmunta Luksemburskiego w 1400 r., najechał na Węgry, jednak wyprawa odwetowa króla węgierskiego w październiku tego roku zniszczyła ziemię raciborską[2]. Jan II długo utrzymywał bardzo dobre stosunki z królem Władysławem Jagiełłą, który w 1402 roku zaprosił go na swój ślub i wesele z Anną Cylejską.
W 1406, chcąc nie dopuścić do trwałego usadowienia się Piastów cieszyńskich w Oświęcimiu, Jan II stał się inicjatorem morderstwa najstarszego syna Przemysława I Noszaka – również Przemysława. Zabójstwo nie przyniosło jednak spodziewanych profitów, a stało się tylko zarzewiem panującej między dynastiami nienawiści.
Wierna służba Luksemburgom nie przeszkodziła Janowi II wzięcia udziału w 1414 wojnie Polski z zakonem krzyżackim i to po stronie polskiej, co wydaje się o tyle dziwne, że Wacław IV opowiadał się w tym konflikcie (choć ostatecznie pozostał neutralny) raczej po drugiej stronie.
Po wybuchu powstania husyckiego Jan II zdecydowanie wystąpił przeciwko nowemu prądowi religijnemu, składając we Wrocławiu w 1420 hołd lenny Zygmuntowi Luksemburczykowi. Rok później uwięził przejeżdżające przez jego terytorium poselstwo powstańców pragnące zaproponować władcy Polski Władysławowi Jagielle tron czeski, co spowodowało najazd husytów na księstwo raciborskie.
W 1422 Jan II zdołał wykupić od książąt opolskich ziemię karniowsko-głubczycką.
Jan II Żelazny był żonaty od 16 stycznia 1407 z Heleną (zm. po 2 marca 1449), córką Korybuta, pochodząca z bocznej linii Giedyminowiczów. Z małżeństwa tego doczekał się dwóch synów (byli to: Mikołaj V i Wacław II), oraz córki Małgorzaty (wydanej za mąż najpierw za Kazimierza I oświęcimskiego, potem zaś za Siemowita V mazowieckiego).
Jan II został pochowany w klasztorze dominikanek w Raciborzu.
Wywód przodków:
Przypisy
- ↑ V. Štěpán, Vražda čtyř členů královské rady na Karlštejně roku 1397, „Český časopis historický” 1994, t. 92, nr 1, s. 24–44.
- ↑ a b JerzyJ. Sperka JerzyJ., Książęta śląscy w relacjach Polski z Czechami w początkowym okresie rewolucji husyckiej, „Studia z Dziejów Średniowiecza” (25), 2022, s. 281–305, DOI: 10.26881/sds.2022.25.12, ISSN 2544-2562 [dostęp 2024-06-25] .
4. Mikołaj II opawski | ||||||
2. Jan I raciborski | ||||||
5. Anna raciborska córka Przemysława raciborskiego | ||||||
1. Jan II Żelazny | ||||||
6. Henryk V Żelazny | ||||||
3. Anna żagańska | ||||||
7. Anna płocka córka Wacława płockiego | ||||||
- p
- d
- e
- Mikołaj I (1269–1308)
- Bolesław III Rozrzutny (1308–1311)
- do korony czeskiej (1311–1318)
- Mikołaj II (1318–1365)
- Jan I, Mikołaj III, Wacław I, Przemek I (1365–1377)
- Wacław I, Przemek I (1377–ok. 1381)
- Przemek I (ok. 1381–1433)
- Wacław II, Mikołaj IV, Wilhelm I, Ernest I, Przemek II Starszy (1433–1437)
- Wacław II, Wilhelm I, Ernest I, Przemek II Starszy (1437–1445/9)
- Wilhelm I, Ernest I, Przemek II Starszy (1445/9–1452)
- Ernest I (1452–1456)
- zastaw książętom opolskim (1456)
- odsprzedaż możliwości wykupu Jerzemu z Podiebradów (1464)
- Wiktoryn z Podiebradów (1465–1485)
- Jan Korwin (1485–1501)
|
- p
- d
- e
- Przemysław (1290–1306)
- Leszek (1306–1336)
- Mieszko cieszyński (1306–1308)
- Mikołaj II (1336–1365)
- Jan I, Mikołaj III, Wacław I, Przemek I (1365–1377)
- Jan I (1377–1380/1382)
- Jan II Żelazny, Mikołaj IV (1380/2–1385)
- Jan II Żelazny (1385–1424)
- Mikołaj V, Wacław II (1424–1437)
- Wacław II (1437–1456)
- Małgorzata z Szamotuł (regent i współrządząca 1456–1462)
- Jan V (1456–1493)
- Mikołaj VI, Jan VI, Walentyn Garbaty (1493–1506)
- Walentyn Garbaty (1506–1521)
- Jan Dobry (1521–1532)
- Jerzy Hohenzollern (1532–1543)
- Jerzy Fryderyk Hohenzollern (1543–1552)
- Ferdynand I (1552–1564)
- Maksymilian I (1564–1576)
- Rudolf I (1576–1612)
- Maciej I (1612–1619)
- Ferdynand II (1619–1637)
- Ferdynand III (1637–1645)
- Władysław IV Waza (1646–1648)
- Jan Kazimierz Waza (1648)
- Karol Ferdynand Waza (1648–1655)
- Jan Kazimierz Waza (1655)
- Ludwika Maria Gonzaga (1655–1663)
- Juliusz I d’Enghien (1663)
- Ludwika Maria Gonzaga (1663–1666)
- Leopold I (1666–1705)
- Józef I (1705–1740)
- Karol I (1711–1740)
- Maria Teresa I (1740–1742)
- Fryderyk I (1742–1786)
- Fryderyk Wilhelm I (1786–1797)
- Fryderyk Wilhelm II (1797–1840)
- Fryderyk Wilhelm III (1840–1861)
- Wilhelm I (1861–1880)
- Wiktor I Maurycy (1880–1893)
- Wiktor II Amadeusz (1893–1923)
- Wiktor III August (1923–1945)
- Franciszek I Albrecht (1945)
|