Most III
Przekierowanie do:
- Operacja Most (Wildhorn)
 | Ten artykuł dotyczy trzeciej operacji „Most” w roku 1944. Zobacz też: inne operacje „Most”. |
Most III (brytyjski kryptonim Wildhorn III) – jedna z trzech operacji lotniczych Special Operations Executive, lotów dwustronnych połączonych z lądowaniem samolotu na polowym lotnisku w okupowanej Polsce, przeprowadzona nocą 25/26 lipca 1944. W jej trakcie przerzucono do Polski czterech cichociemnych, w drodze powrotnej samolot zabrał elementy zdobytego przez wywiad AK nad Bugiem rakietowego pocisku balistycznego V2 (A-4), konspiracyjny raport w tej sprawie, oraz polityków i kurierów[1][2].
Historia
Do przeprowadzenia akcji wyznaczony został 267 Dywizjon RAF. Samolot Dakota (KG-477 „V”), którego załogę tworzyli: pierwszy pilot – flight lieutenant George Culliford, drugi pilot – porucznik Kazimierz Szrajer z 1586 Eskadry Specjalnego Przeznaczenia, nawigator – flying officer J.P. Williams i radiooperator – flight sergeant J. Appelby, wystartował z lotniska Campo Casale we Włoszech o godzinie 19:28. Lot miał kryptonim „Wildhorn III”. Do zapadnięcia zmroku Dakota była eskortowana przez Liberatora B-24 ze 1586 Eskadry Specjalnego Przeznaczenia KG-827 „U” pilotowanego przez Bolesława Korpowskiego. Pierwotnie do tego zadania wyznaczone zostały dwa B-24 jednak jeden z nich z powodów technicznych nie wystartował[3]. 23 minuty po północy Dakota wylądowała na lądowisku „Motyl”, które znajdowało się pomiędzy wsiami Wał-Ruda, Zabawa i Jadowniki Mokre w pobliżu Tarnowa (położenie: N50°08′ E20°47′)[1][2].
Do okupowanej Polski przylecieli cichociemni: por. Kazimierz Bilski ps. „Rum”, pchor. Jan Nowak ps. „Zych”, pchor. Leszek Starzyński ps. „Malewa” i mjr Bogusław Wolniak ps. „Mięta”.
W operacji „Most III” przerzucono z okupowanej Polski do Brindisi we Włoszech Jerzego Chmielewskiego, Józefa Retingera, Tomasza Arciszewskiego ps. „Stanisław”, Tadeusza Chciuka ps. Celt oraz Czesława Micińskiego. Planowanym uczestnikiem był Antoni Kocjan (były więzień Auschwitz-Birkenau, nr obozowy 4267), który miał osobiście dostarczyć zdobyte 20 maja 1944 w okolicach wsi Sarnaki elementy rakiety V2 wraz z dokumentacją do Wielkiej Brytanii, ale z powodu aresztowania przez Gestapo zastąpił go Jerzy Chmielewski ps. „Rafał” (także były więzień Auschwitz-Birkenau[4]).
Michał Kasza z Niwisk, komendant gminny Batalionów Chłopskich, który zebrał i dostarczył 13 części rakiety, w tym jedną o specjalnym przeznaczeniu, otrzymał podziękowanie od Komendy Głównej Armii Krajowej[5].
Podczas startu samolotu do lotu powrotnego do Brindisi pojawiły się trudności. Koła ugrzęzły w wilgotnym gruncie. Dwie próby ruszenia maszyną zakończyły się niepowodzeniem. Rozważano zniszczenie samolotu, który rozładowano. Usunięto darń blokującą podwozie, podłożono pod koła deski i ponownie wrzucono ładunek. Douglas C-47 mógł wreszcie ruszyć i wzbił się w powietrze. W trakcie prób uwolnienia samolotu uszkodzono przewody hydrauliczne, dlatego po starcie załoga nie mogła od razu wciągnąć podwozia, udało się to dopiero podczas przelotu nad Tatrami[6]. We Włoszech samolot wylądował o 5:43 nad ranem. Operacja, łącznie z pobytem na ziemi w Polsce trwała 10 godzin i 15 minut[3]. Nowozelandzki pierwszy pilot, George Culliford, został za nią odznaczony Orderem Virtuti Militari[7].
Dowódcą ochrony lądowiska „Motyl” był kapitan Władysław Kabat ps. „Brzechwa”. Operację zabezpieczał oddział AK „Urban”, w którym był m.in. Adam Gondek. W akcji wzięło udział ponad 400 osób[3]. Oficerem startowym podczas operacji Most III i Most II był Włodzimierz Gedymin[8].
Przypisy
- ↑ a b Operacje MOST » Cichociemni elita dywersji [online], Cichociemni elita dywersji [dostęp 2020-02-08] (pol.).
- ↑ a b KajetanK. Bieniecki KajetanK., Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Krakow: Arcana, 1994, s. 201–217, ISBN 83-86225-10-6 .
- ↑ a b c Andrzej Olejko, Krzysztof Mroczkowski: Szachownice nad okupowaną Europą, Libra, 2011, ISBN 978-83-89183-69-9
- ↑ Tadeusz Bór Komorowski: Armia Podziemna. Warszawa: Bellona SA, 2009, s. 205. ISBN 978-83-11-11617-7.
- ↑ Praca zbiorowa: Bataliony Chłopskie w walce o narodowe i społeczne wyzwolenie, Warszawa 1975, s. 324.
- ↑ Kazimierz Szrajer: „Trzeci Most” – wspomnienia Kazimierza Szrajera.. 301 dyon.pl. [dostęp 2013-03-01].
- ↑ Obituary: George Culliford. The New Zealand Herald, 2001-12-29. [dostęp 2012-07-18]. (ang.).
- ↑ Halszka Szołdrska: Lotnictwo Podziemia, czyli dzieje Wydziału Lotniczego KG AK. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łac̨zności, 1986, s. 94-95. ISBN 83-206-0532-6.
Bibliografia
- Józef Garliński: Politycy i żołnierze, Londyn 1971, ISBN 1-9500-3407-X.
- Michał Wojewódzki: Akcja V-1, V-2, Wydawnictwo MON, Warszawa 1975.
- Marek Nasiadka: Podlaski przełom Bugu. Przewodnik nie tylko dla turystów, Wydawnictwo Turystyczne Paweł Wład, Rzeszów 2010.
Linki zewnętrzne
- Piotr Wieslaw Grajda: Uczestnik Operacji III Most, pilot Kazimierz Szrajer i Rakieta V2
- Relacja Władysława Kabata o „Operacji III Most”
- p
- d
- e
