Ombudsman

Ombudsman (szw. „rzecznik”)[1] – niezależny urzędnik, powiązany z parlamentem[2], do którego można odwoływać się w sprawach naruszania praw i wolności jednostki po wyczerpaniu samodzielnych możliwości prawnych[2].

Geneza

Powołany po raz pierwszy w Szwecji w 1809 roku jako kanclerz sprawiedliwości. Jego podstawową kompetencją było kontrolowanie działania administracji. W XIX w. osłabienie pozycji monarchy na rzecz parlamentu wzmocniło rolę ombudsmana w Szwecji.

Szwecja była jedynym krajem posiadającym ombudsmana do 1919 roku, kiedy urząd ten został wprowadzony w Finlandii. W latach 50. XX wieku ombudsmana wprowadzono w Danii. W RFN powołano pełnomocnika Bundestagu do spraw wojskowych (nie jest to klasyczny Ombudsman). W latach 60. XX wieku nastąpił gwałtowny rozwój tej instytucji w krajach demokratycznych. Konstytucja Hiszpanii z 1978 wprowadziła instytucję „Obrońcy Ludu” (Defensor del pueblo)[3].

W Polsce podobna instytucja zaistniała w roku 1987[2], za czasów PRL – wówczas na ten urząd została powołana Ewa Łętowska (pierwszy Rzecznik Praw Obywatelskich). Działalność Rzecznika reguluje Konstytucja RP z 1997 (art. 208–212) i Ustawa z dnia 15 lipca 1987 roku o Rzeczniku Praw Obywatelskich[4].

Czechy powołały Ombudsmana w 1999 roku, a Słowacja w 2001.

Cechy urzędu

Jest to samodzielny organ państwowy oddzielony wyraźnie od administracji i sądownictwa, powiązany z parlamentem poprzez sposób powoływania oraz kontrolną funkcję parlamentu.

Wysłuchuje skarg obywateli na nieprawidłowe działanie administracji i podejmuje działania w celu ich wyeliminowania. Informuje parlament o stanie praworządności w działaniu administracji. Na podstawie różnego typu informacji, także powziętych samodzielnie, może podjąć działania z własnej inicjatywy, nie tylko na wniosek pokrzywdzonego. Kontakt obywateli z ombudsmanem jest stosunkowo mało sformalizowany.

Zobacz też

Zobacz hasło ombudsman w Wikisłowniku

Przypisy

  1. ↑ Władysław Kopaliński: ombudsman. [w:] Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych [on-line]. slownik-online.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-03-12)].
  2. ↑ a b c Listy, wyd. 2, t. 23, J. Pelikán, 1993, s. 41  (cz.).
  3. ↑ Konstytucja Hiszpanii (art. 54)
  4. ↑ Dz.U. z 2023 r. poz. 1058
  5. ↑ Kompetencje. Biuro Rzecznika MSP. [dostęp 2020-07-24].

Linki zewnętrzne

  • portalwiedzy.onet.pl
  • Historia Ombudsmana na świecie
Kontrola autorytatywna (stanowisko):
  • LCCN: sh85094681
  • GND: 4075654-3
  • NDL: 00568819
  • BnF: 11940706p
  • BNCF: 15361
  • NKC: ph135469
  • BNE: XX524652
  • J9U: 987007545915405171