Pokrzywa

Ten artykuł dotyczy rośliny. Zobacz też: miejscowości o nazwie Pokrzywy.

Pokrzywa

Morfologia Urtica dioica

Systematyka^[1]^[2]

Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

Nadgromada

Gromada

Podgromada

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

różowce

Rodzina

pokrzywowate

Rodzaj

pokrzywa

Nazwa systematyczna

Urtica L.
Sp.Pl. 1. 983. 1753

Typ nomenklatoryczny

Urtica dioica L.^[3]

Multimedia w Wikimedia Commons

Hasło w Wikisłowniku

Pokrzywa (Urtica L.) – rodzaj jednorocznych roślin zielnych lub bylin^[4] z rodziny pokrzywowatych (Urticaceae Juss.). Należy do niej co najmniej 68 gatunków rozpowszechnionych na całej kuli ziemskiej z wyjątkiem Antarktydy^[5]. Rośliny niektórych gatunków dostarczają włókna i są jadalne^[6].

Rozmieszczenie geograficzne

Przedstawiciele rodzaju są szeroko rozprzestrzenieni, przy czym największe ich zróżnicowanie występuje w obszarach o klimacie umiarkowanym na obu półkulach. W strefie tropikalnej rośliny te występują głównie na obszarach górskich^[6].

Gatunki flory Polski^[7]

pokrzywa konopiolistna Urtica cannabina L. – efemerofit
pokrzywa kuleczkowata Urtica pilulifera L. – efemerofit
pokrzywa zwyczajna Urtica dioica L. – gatunek rodzimy
pokrzywa żegawka Urtica urens L. – zadomowiony antropofit

Morfologia

Łodyga: Zwykle czterokanciasta^[6].
Liście: Ułożone naprzeciwlegle, ząbkowane lub klapowane, ogonkowe. U nasady z przylistkami wolnymi lub zrośniętymi^[4]. Blaszka liściowa z 3–5 (rzadziej 7) głównymi wiązkami przewodzącymi. Blaszka często punktowana z powodu obecności cystolitów^[6].
Kwiaty: Małe, zebrane w różnokształtne kwiatostany: kłosy, grona, wiechy lub główki wyrastające z kątów liści^[6]. Kwiaty zwykle rozdzielnopłciowe, rośliny najczęściej dwupienne, czasem jednopienne. Okwiat pojedynczy, zielonkawy, czterokrotny, często nierówny. Kwiaty męskie zawierają 4 pręciki w jednym okółku, ustawione nadlegle do listków okwiatu^[4]. Słupek wykształcony jest w postaci szczątkowej jako kubeczkowaty twór^[6]. Kwiat żeński z pojedynczym słupkiem powstającym z dwóch owocolistków, zwieńczonym pędzelkowatym znamieniem. Okwiat w żeńskich kwiatach z dwoma listkami wewnętrznymi większymi i dwoma zewnętrznymi mniejszymi^[4].
Owoce: Jajowate orzeszki^[4]. Ukryte są w powiększających się podczas owocowania listkach okwiatu^[6].

Cechą charakterystyczną rodzaju jest występowanie na całych roślinach lub na niektórych organach włosków parzących. Są one rozszerzone u podstawy, ku szczytowi się zwężają i zakończone są małą, łatwo odłamującą się główką, zawierającą parzącą ciecz^[4].

Systematyka

Synonimy^[3]

Selepsion Rafinesque

Pozycja systematyczna

Rodzaj należy do rodziny pokrzywowatych (Urticaceae Juss.) z rzędu różowców Rosales^[2].

Wykaz gatunków^[5]

Urtica ardens Link
Urtica aspera Petrie
Urtica atrichocaulis (Hand.-Mazz.) C.J.Chen
Urtica atrovirens Req. ex Loisel.
Urtica australis Hook.f.
Urtica ballotifolia Wedd.
Urtica berteroana Phil.
Urtica bianorii (Knoche) Paiva
Urtica bullata Blume
Urtica cannabina L. – pokrzywa konopiolistna
Urtica chamaedryoides Pursh
Urtica chengkouensis W.T.Wang
Urtica circularis (Hicken) Sorarú
Urtica cypria (H.Lindb.) Hand
Urtica dioica L. – pokrzywa zwyczajna
Urtica domingensis Urb.
Urtica echinata Benth.
Urtica ferox G.Forst.
Urtica fissa E.Pritz.
Urtica flabellata Kunth
Urtica fragilis J.Thiébaut
Urtica glomeruliflora Steud.
Urtica gracilenta Greene
Urtica gracilis Aiton
Urtica himalayensis Kunth & C.D.Bouché
Urtica hyperborea Jacquem. ex Wedd.
Urtica incisa Poir.
Urtica kioviensis Rogow.
Urtica lalibertadensis Weigend
Urtica laurifolia Poir.
Urtica leptophylla Kunth
Urtica lilloi (Hauman) Geltman
Urtica lobata E.Mey. ex Blume
Urtica macbridei Killip
Urtica magellanica Juss. ex Poir.
Urtica mairei H.Lév.
Urtica malipoensis W.T.Wang
Urtica masafuerae Phil.
Urtica massaica Mildbr.
Urtica membranacea Poir. ex Savigny
Urtica membranifolia C.J.Chen
Urtica mexicana Liebm.
Urtica morifolia Poir.
Urtica neubaueri Chrtek
Urtica × oblongata W.D.J.Koch ex Maly
Urtica papuana Zandee
Urtica perconfusa Grosse-Veldm. & Weigend
Urtica peruviana Geltman
Urtica pilulifera L. – pokrzywa kuleczkowata
Urtica platyphylla Wedd.
Urtica portosanctana Press
Urtica praetermissa V.W.Steinm.
Urtica pseudomagellanica Geltman
Urtica rubricaulis Span.
Urtica rupestris Guss.
Urtica sansibarica Engl.
Urtica simensis Hochst. ex A.Rich.
Urtica spatulata Sm.
Urtica spirealis Blume
Urtica stachyoides Webb & Berthel.
Urtica subincisa Benth.
Urtica sykesii Grosse-Veldm. & Weigend
Urtica taiwaniana S.S.Ying
Urtica thunbergiana Siebold & Zucc.
Urtica triangularis Hand.-Mazz.
Urtica trichantha (Wedd.) Acevedo & L.E.Navas
Urtica urens L. – pokrzywa żegawka
Urtica urentivelutina Weigend
Urtica wallichiana Steud.

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ ^a ^b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-01-19] (ang.).
↑ ^a ^b Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-04-25].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Adam Jasiewicz (red.): Flora Polski. Rośliny naczyniowe. Tom III. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 1992, s. 75-76. ISBN 83-85444-06-8.
↑ ^a ^b Urtica L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-08-01].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Chen Jiarui; Ib Friis, C. Melanie Wilmot-Dear: Urtica. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2015-05-15].
↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 197, ISBN 978-83-62975-45-7 .