Rotunda św. Katarzyny

Rotunda św. Katarzyny w Znojmie

kaplica
Rotunda św. Katarzyny
Państwo	Czechy
Miejscowość	Znojmo
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
Wezwanie	św. Katarzyna
Historia Data zakończenia budowy XI lub XII wiek
Położenie na mapie Czech Rotunda św. Katarzyny w Znojmie
48°51′19,5″N 16°02′36,6″E/48,855417 16,043500

Rotunda św. Katarzyny (cz. Rotunda sv. Kateřiny) – romańska rotunda z XI lub XII wieku znajdująca się w czeskim mieście Znojmo. Powstała prawdopodobnie z inicjatywy księcia Brzetysława I przed rokiem 1037 lub z inicjatywy Konrada I około 1100 roku. Rotunda stała na dziedzińcu dolnego zamku należącego Przemyślidów^[1]. Z całego średniowiecznego zamku do czasów współczesnych zachowała się jedynie rotunda^[2].

Historia

Historia rotundy rozpoczyna się najprawdopodobniej jeszcze przed rokiem 1037, jako pełniąca funkcję kaplicy budowla, przy zamku czeskiego księcia Brzetysława I w Znojmie. Na razie nie potwierdzono z całą pewnością, że rotundę i cały zamek wzniesiono w drugiej połowie XI wieku. Z najnowszych badań naukowych wynika, że ​​konstrukcja rotundy i malowidła powstały w pierwszej połowie XII wieku za panowania księcia Konrada II Znojemskiego. Początkowo świątynia była poświęcona Zwiastowaniu Najświętszej Marii Panny, co potwierdza napis łaciński z XIII wieku odkryty podczas restauracji malowideł w 1949 r. W owym czasie rotunda była jedną z wielu tego typu budowli^[1].

Według Muzeum Południowomorawskiego w Znojmie rotundę zbudowano tuż przed 1100 rokiem jako część zamku, założonego na przełomie XI i XII wieku przez Konrada I i jego syna Luitpolda Znojemskiego.

W 1. połowie XII wieku, ok. roku 1134, najprawdopodobniej z okazji ślubu księcia Konrada II Znojemskiego z Marią (córką żupana serbskiego – Urosza I Wukanowicza), rotunda została przebudowana. Zmieniono wtedy patronkę na św. Katarzynę, a wnętrze pokryto romańskimi freskami^[1][3].

Rotunda św. Katarzyny pełniła funkcję kaplicy zamkowej. Podczas prac konserwatorskich prowadzonych przez Františka Fišera w 1947 r. odkryto wyryty w tynku łaciński napis z XIII wieku. Ze względu na częściowe uszkodzenie napisu oraz powszechną praktykę pomijania dźwięków interpretacja napisu nie jest jednoznaczna. Jednak zgodnie z przeważającą interpretacją podaje się, że w 1134 roku książę Konrad II Znojemski zmodyfikował statut sanktuarium maryjnego i poświęcił je św. Katarzynie. Inskrypcja ta jest jedynym pisemnym dowodem pierwotnego rozważanego poświęcenia rotundy Najświętszej Marii Pannie.

Po podniesieniu Znojma do rangi miasta, budowlę w 1226 roku podporządkowano kościołowi farnemu św. Mikołaja jako kościół filialny. Od 1287 roku był to kościół filialny kościoła parafialnego św. Michała, który wraz z rotundą został w 1320 roku przekazany klasztorowi sióstr św. Klary przez Henryka z Lipy. W 1551 r. plebania przy kościele św. Michała została przejęta przez miasto, któremu w 1555 r. klaryski sprzedały rotundę.

W 1710 roku na podwórzu przy rotundzie założono browar mieszczański, podczas którego budowy zburzono wszystkie budynki z wyjątkiem rotundy (oznaczonej jako Heidentempl = świątynia pogańska) i bardzo starej ośmiokątnej Wieży Zbójniczej (Räuberturm). Pod koniec XVIII wieku w rotundzie umieszczono stajnię, a w 1830 roku dokonano przeróbek konstrukcyjnych, po których rotunda służyła m.in. jako sala taneczna. W 1879 r. udokumentowany jest tu warsztat plecionkarski. W 1888 r. przeprowadzono rekonstrukcję rotundy, a następnie w latach 1891–93 po raz pierwszy odnowiono malowidła. Dalsza renowacja malowideł miała miejsce w latach 1938, 1947–49, 1969 i 1971. Młodsze modyfikacje konstrukcyjne rotundy miały miejsce w latach 1966, 1991 i 2006.

Napis

Napis we wnętrzu po łacinie:

In reg(no) d(omi)ni n(ost)ri jh(es)u X(risti)/ Anno do(min)ice ab incarnati(onis) ei(us)d(em) Mill(esim)o/ CXXXIIII p(er)act(is) pict(uris) reg(um) aux(it)/cella(m) b(e)a(t)e v(irginis) Ma(r)i(a)e et S. Cathar(i)/[n]e dux Conrad(us) s(e)c(un)d(us) f[un]dator/[et nov]am [f](ec)it cons(truc)tio(nem) eius

W królestwie pana naszego Jezusa Chrystusa/ w roku Pańskim od narodzenia tego samego tysiąca/ sto trzydziestego czwartego uświetnił/ sanktuarium Najświętszej Maryi Panny i Ś. Katarzyny książę Konrad drugi fundator/ i on dokonał nowej budowy jego

Architektura i malowidła

Najstarszą murowaną budowlą podzamcza pałacu Przemyślidów była właśnie centralnie umieszczona, na niedużym skalistym pagórku, rotunda św. Katarzyny. Składa się ona z cylindrycznej nawy i dostawionej od wschodu półkolistej apsydy, obu wzniesionych z łączonych zaprawą, nieobrobionych kamieni^[3].

Wnętrze rotundy pokrywają malowidła przedstawiające sceny z Biblii, życia Przemyślidów oraz wizerunki kilkudziesięciu postaci, ustawionych w kilku rzędach – poczet książąt czeskich i morawskich^[1]. Malowidłami pokryto całą powierzchnię ścian wewnętrznych rotundy w apsydzie i nawie, od podłogi do kopuły – układając freski w kilka równoległych pasów^[3].

Przypisy