Sub verbo

Sub verbo lub sub voce (dosł. „pod słowem” lub „pod wyrażeniem”[1], l.mn. odpowiednio sub verbis i sub vocibus) – wyrażenia łacińskie stosowane w bibliografii naukowej i cytowaniu piśmiennictwa dla oznaczenia konkretnego miejsca w tekście za pomocą odniesienia do wcześniej występujących słów[2]. Najczęściej stosuje się je w formie skróconej s.v. lub s/v[2], czasem spotykany jest także skrót dla liczby mnogiej: s.vv.[1], a w literaturze anglojęzycznej także angielski odpowiednik u.w. (ang. under the word, dosł. po słowie)[3].

Terminy te pojawiły się w użyciu już w czasach przed wynalezieniem druku; Adriano Cappelli odnotowuje skróty S.v. i sv jako powszechnie używane abrewiatury w swoim leksykonie abrewiatur i ligatur[4]. Współcześnie wyrażenia sub verbo lub sub voce znajdują zastosowanie w wielu systemach cytowania, najczęściej w przypisach dolnych lub końcowych. Stosowane są szczególnie często w kilku przypadkach:

  • gdy odnośnik prowadzi do publikacji, w której nie występuje podział na strony lub inne obiektywne jednostki tekstu[5] (na przykład w wydawnictwach elektronicznych w formacie epub, gdzie podział na strony i ich numeracja zależą wyłącznie od urządzenia użytego do wyświetlenia tekstu)[a];
  • w sytuacjach, w których podanie samego numeru strony nie wystarcza dla wskazania czytelnikowi konkretnego miejsca (na przykład w ułożonych alfabetycznie wydawnictwach słownikowych, gdzie na jednej stronie można znaleźć wiele osobnych tekstów)[7];
  • gdy autor chce skierować czytelnika w konkretne miejsce w tekście wydrukowanym na dużej, gęsto zadrukowanej stronie (na przykład księdze w formacie folio).

Popularny w krajach anglosaskich podręcznik stylu Oxford Guide to Style zaleca, by w przypadku cytowania wydawnictw słownikowych podawać przypis w formie: Tytuł publikacji, s.v. 'Tytuł lub pierwsze słowa hasła'[8]. Podręcznik zaleca stosowanie podobnego systemu dla stron internetowych i innych publikacji bez numeracji stron, zwłaszcza jeśli technologia oferuje możliwość wyszukania konkretnej frazy[5]. Podobnie Chicago Manual of Style zaleca wręcz, by w przypadku cytowania słowników i podobnych publikacji, tak w wersji cyfrowej, jak i papierowej, podawać jedynie konkretne hasło, a nie numer strony, paragrafu czy szpalty[9][10].

Przykładowo: w publikacji Bankierzy i operacje bankierskie w starożytnym Rzymie Piotra Niczyporuka na stronie 33 znajduje się przypis odsyłający czytelnika do wyjaśnienia terminu argentarius w słowniku języka łacińskiego w formie: Por. Thesaurus Linguae Latinae, t. II, Lipsiae 1900, szp. 515 i n., s.v. argentarius[11]. Po rozwinięciu wszystkich skrótów przypis ten należy odczytywać w sposób następujący: Porównaj z hasłem w dziele Thesaurus Linguae Latinae, opublikowanym w tomie drugim, wydanym w Lipsku w roku 1900, zamieszczonym na szpalcie 515 i następnych, pod słowem argentarius.

Stosowanie przez autorów odniesień do konkretnych słów, zwłaszcza gdy nie jest możliwe podanie także numeru strony lub innego wyróżnika, może jednak sprawiać czytelnikowi problemy w sytuacji, gdy nie operuje swobodnie alfabetem dzieła cytowanego (na przykład alfabetem greckim lub cyrylicą), a także wtedy, gdy w tekście źródła pojawiają się znaki diakrytyczne, ligatury lub digrafy niewystępujące w języku, jakim posługuje się czytelnik, lub których kolejność nie jest dla czytelnika oczywista (choćby skandynawskie słowa zaczynające się na Æ, Ø i Å występujące w leksykonach po słowach zaczynających się na Z, holenderski digraf IJ występujący po Y, czy niemiecki trigraf SCH występujący jako osobna „litera”).

Uwagi

  1. ↑ W Podręczniku publikacji Amerykańskiego Towarzystwa Psychologicznego (tzw. APA style) autorzy podają, że jedną z kilku sugerowanych w takich sytuacjach opcji jest podanie pierwszych słów danego akapitu, jednak bez skrótu s.v[6].

Przypisy

  1. ↑ a b Stone 1996 ↓, s. 90.
  2. ↑ a b Hurt i Richmond 1968 ↓, s. 111.
  3. ↑ Lourens i Baedeker 2007 ↓, s. 108–109.
  4. ↑ Cappelli 1928 ↓, s. 366.
  5. ↑ a b Ritter 2002 ↓, s. 549.
  6. ↑ „Publication Manual” 2010 ↓, s. 171–172.
  7. ↑ Gatrell i White 2006 ↓, s. 283, s.v. „s. v. (sub voce)”.
  8. ↑ Ritter 2002 ↓, s. 526.
  9. ↑ Chicago Manual of Style 2010 ↓, 14. 247: Dictionaries and encyclopedias.
  10. ↑ Chicago Manual of Style 2010 ↓, 14. 248: Dictionaries and encyclopedias online.
  11. ↑ Niczyporuk 2013 ↓, s. 33.

Bibliografia

  • 6.05, [w:] American Psychological Association (autor korporatywny), Publication Manual of the American Psychological Association, wyd. 6, Washington, DC: American Psychological Association, 2010, s. 171–172, ISBN 978-1-4338-0559-2, OCLC 316736612  (ang.).
  • publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać AdrianoA. Cappelli AdrianoA., Lexicon abbreviaturarum: wörterbuch lateinischer und italienischer abkürzungen, wyd. 2, Leipzig: J.J. Weber, 1928, OCLC 4850816  (niem. • łac. • wł.).
  • JohnJ. Gatrell JohnJ., TonyT. White TonyT., The Specialist Registrar and New Consultant Handbook, MaryM. Armitage, Oxon: Radcliffe Publishing, 2006, ISBN 978-1-84619-047-6  (ang.).
  • PeytonP. Hurt PeytonP., Mary L.M.L. Richmond Mary L.M.L., Bibliography and Footnotes: A Style Manual for Students and Writers, University of California Press, 1968, ISBN 978-0-520-00589-1 [dostęp 2015-11-18]  (ang.).
  • AmandaA. Lourens AmandaA., LaetitiaL. Baedeker LaetitiaL., Scientific Writing Skills, Sun Press, 1 czerwca 2007, ISBN 978-1-920109-22-6 [dostęp 2015-11-20]  (ang.).
  • Robert M.R.M. Ritter Robert M.R.M., The Oxford Guide to Style, Oxford: Oxford University Press, 2002, ISBN 978-0-19-869175-4 [dostęp 2015-11-20]  (ang.).
  • PiotrP. Niczyporuk PiotrP., Bankierzy i operacje bankierskie w starożytnym Rzymie, Białystok: Temida 2, 2013, ISBN 978-83-62813-46-9 .
  • Jon R.J.R. Stone Jon R.J.R., Latin for the Illiterati: Exorcizing the Ghosts of a Dead Language, Psychology Press, 1996, ISBN 978-0-415-91775-9 [dostęp 2015-11-20]  (ang.).
  • Publikacja w zamkniętym dostępie – wymagana rejestracja, też płatna, lub wykupienie subskrypcji University of Chicago Press Staff (autor zbiorowy), The Chicago Manual of Style, wyd. 16, Chicago Manual of Style Online, Chicago: University of Chicago Press, 2010, ISBN 978-0-226-10420-1  (ang.).