Vaud

Ten artykuł dotyczy kantonu w Szwajcarii. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.

Vaud

fr. Canton de Vaud
niem. Kanton Waadt

kanton
Herb Flaga
Państwo	Szwajcaria
Siedziba	Lozanna
Data powstania	1803
Kod ISO 3166-2	CH-VD
Powierzchnia	3 212,02 km²
Populacja (31 grudnia 2021) • liczba ludności	822 968
• gęstość	256 os./km²
Tablice rejestracyjne	VD
Języki urzędowe	francuski
Szczegółowy podział administracyjny
Liczba okręgów	10
Liczba gmin	300
Położenie na mapie Szwajcarii
46°36′N 6°36′E/46,600000 6,600000
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa

Vaud (niem. Waadt; gsw. Wadt; wł. Vaud, Vado; rm. Vad) – kanton w zachodniej Szwajcarii. Vaud dołączył do Konfederacji Szwajcarskiej w 1803 roku. Stolicą jego jest miasto Lozanna. Językiem urzędowym kantonu jest język francuski.

Geografia

Południowa część kantonu leży nad Jeziorem Genewskim. Od strony północnej Vaud graniczy z kantonem Neuchâtel i jeziorem Neuchâtel. Po stronie zachodniej rozciąga się łańcuch gór Jura, tworzący granicę z Francją. Na wschodzie kanton graniczy z kantonami Fryburg i Berno, na południowym zachodzie z kantonem Genewa i na południowym wschodzie z kantonem Valais. Najwyższy szczyt kantonu Sommet des Diablerets leży 3210 m n.p.m.

Historia

Ziemie kantonu były zamieszkane już w czasach prehistorycznych. Później zamieszkiwało je celtyckie plemię Helwetów. W 58 r. p.n.e. ziemie zostały podbite przez Cezara. Rzymianie założyli wiele miast, m.in. Nyon (łac. Noviodunum), Vevey (łac. Viviscus) i Lozannę (łac. Lausonium lub Lausonna). Między II a IV w. osiedlili się tutaj Alamanowie. W V w. zostały podbite przez Burgundów, a później przez Franków pod wodzą Merowingów. Do 888 w Imperium Karolingów. W latach 1032–1218 pod panowaniem niemieckiej dynastii Zähringen. Po niej ziemie te weszły w skład Księstwa Sabaudii-Piemontu. Na początku XV w. teren był okupowany przez wojska berneńskie, a od 1536 r. włączone do Berna. Reformacja zawitała tu za sprawą Piotra Vireta, współpracownika Jana Kalwina. Przez wiele lat próbowano zrzucić zwierzchnictwo Berna. Udało się to dopiero podczas rewolucji francuskiej. W 1803 kanton stał się częścią Szwajcarii.

Demografia

Językami z najwyższym odsetkiem użytkowników są:

• język francuski – 81,8%,
• język niemiecki – 4,7%,
• język włoski – 2,9%^[1].

Podział administracyjny

W dniu ustanowienia Republiki Helweckiej, tj. 17 czerwca 1798 r., ówczesny kanton Léman liczył 17 okręgów (district). W 1803 r., gdy Napoleon narzucił Szwajcarii nową konstytucję, utworzony kanton Vaud został podzielony na 19 okręgów.

Od 1 stycznia 2008 r. kanton dzieli się na dziesięć okręgów (district) obejmujących aktualnie (1 lipca 2021) 300 gmin (commune) z 822 968 mieszkańcami.

• Aigle, ze stolicą Aigle (15 gmin, 434,99 km², 47 125 mieszk.)
• Broye-Vully, ze stolicą Payerne (31 gmin, 258,01 km², 45 259 mieszk.)
• Gros-de-Vaud, ze stolicą Échallens (36 gmin, 232,20 km², 46 776 mieszk.)
• Jura-Nord vaudois, ze stolicą Yverdon-les-Bains (73 gminy, 700,99 km², 93 852 mieszk.)
• Lavaux-Oron, ze stolicą Bourg-en-Lavaux (16 gmin, 140,02 km², 64 270 mieszk.)
• Lozanna, ze stolicą Lozanna (6 gmin, 65,14 km², 169 024 mieszk.)
• Morges, ze stolicą Morges (56 gmin, 373,07 km², 85 975 mieszk.)
• Nyon, ze stolicą Nyon (47 gmin, 307,36 km², 104 214 mieszk.)
• Ouest lausannois, ze stolicą Renens (8 gmin, 26,34 km², 80 245 mieszk.)
• Riviera-Pays-d’Enhaut, ze stolicą Vevey (12 gmin, 282,92 km², 86 228 mieszk.).

Kanton obejmuje również jezioro Lac de Joux (8,77 km²) oraz części powierzchni jezior Murtensee (8,35 km²), Lac de Neuchâtel (74,14 km²) i Jeziora Genewskiego (298,10 km²), które formalnie nie należą do żadnego okręgu ani gminy. Po uwzględnieniu tych areałów wodnych daje to powierzchnię kantonu równą 3 212,02 km².

Polityka

W kantonie działa Ligue vaudoise wydająca dwutygodnik La Nation.

Linki zewnętrzne

• strona oficjalna kantonu

Przypisy

• p
• d
• e

Kraje i prowincje powstałe jako państwa zależne od Francji 1792–1815

Od Republiki Francuskiej 1792-1804

Republika Alby Republika Ankony Republika Batawska Republika Bergamo Republika Bolońska Republika Bouillonu Republika Brescia Republika Cisalpińska Republika Cispadańska Republika Cisreńska Republika Connaught Republika Cremy Republika Helwecka Republika Liguryjska Republika Moguncji Republika Partenopejska Republika Pescary Republika Raurakiańska Republika Rodańska Republika Rzymska Republika Subalpejska Konfederacja Szwajcarska Republika Transpadańska Republika Tyberyńska Vaud

Od Cesarstwa Francuskiego 1804-1815

Królestwo Etrurii Królestwo Holandii Królestwo Neapolu Królestwo Westfalii Królestwo Włoch Księstwo Leyen Księstwo Warszawskie Prowincje Iliryjskie Republika Włoska Wielkie Księstwo Bergu Wielkie Księstwo Frankfurtu Wielkie Księstwo Würzburga Wolne Miasto Gdańsk Związek Reński Księstwo Kurlandii, Semigalii i Piltynia

Europa w 1812