Aziz Sancar

Aziz Sancar

Rođenje 8. 9. 1946. (1946-09-08) (dob: 77)
Savur, Mardin, Turska
Državljanstvo tursko i američko
Polje Biokemija
Molekularna biologija
Popravak DNA
Istraživanje raka
Institucija Medicinski fakultet Univerziteta u Sjevernoj Karolini
Yaleov medicinski fakultet
Alma mater Univerzitet u Istanbulu (dr. med., 1969.)
Univerzitet u Teksasu u Dallasu (dr. sc., 1977.)
Istaknute nagrade Nagrada za znanost TÜBİTAK (1995.)
Nagrada Vehbija Koça (2007.)
Nobelova nagrada za kemiju (2015.)

Aziz Sancar [aˈziːz ˈsand͡ʒaɾ] (Savur, 8. septembra 1946.), turski i američki biokemičar i molekularni biolog. Specijalizirao se u istraživanju popravka DNA, kontrolnih točaka staničnog ciklusa i cirkadijanog ritma.[1] S Tomasom Lindahlom i Paulom L. Modrichem podijelio je 2015. dodijeljenu im Nobelovu nagradu za kemiju za njihove mehaničke studije popravka DNA.[2][3]

Suosnivač je Fondacije Aziza i Gwen Sancar, neprofitne organizacije za promicanje turske kulture i podupiranje turskih studenata u Sjedinjenim Državama.[4]

Rani život i karijera

Aziz Sancar rodio se 8. septembra 1946. u Savurskom distriktu Provincije Mardin u jugoistočnoj Turskoj u obitelji niže srednje klase.[5] Sedmo je od osmero djece. Roditelji su mu bili nepismeni, no velik naglasak stavili su na obrazovanje.[6] Nećak je Mithata Sancara, zamjenika HDP-a Mardina.[7]

Aziz Sancar je počasni član Turske akademije znanosti[8] i Američke akademije umjetnosti i znanosti.[9]

U svojem dugogodišnjem istraživanju proučavao je fotolijazu i mehanizme fotoreaktivacije. U svojem inauguralnom članku u PNAS-u Sancar je uhvatio eluzivne radikale fotolijaze za kojima je tragao gotovo 20 godina, pruživši tako direktnu opservaciju fotociklusa za popravak timinskih dimera.[10]

Aziz Sancar izabran je 2005. u Nacionalnu akademiju znanosti kao prvi tursko-američki član.[10] Na Univerzitetu u Sjevernoj Karolini u Chapel Hillu (UNC-CH) ima zvanje profesora Sarah Graham Kenan u biokemiji. Oženjen je za Gwen Boles Sancar, koja je diplomirala iste godine i koja na Univerzitetu u Sjevernoj Karolini u Chapel Hillu također ima zvanje profesorice biokemije i biofizike.[11] Zajedno su osnovali Carolina Turk Evi, stalni turski centar u neposrednoj blizini kampusa UNC-CH-a, koji pruža diplomantski dom za četvero turskih istraživača na UNC-CH-u, kratkoročne gostinske usluge za turske gostujuće stručnjake i centar za promicanje tursko-američke razmjene.[4]

Obrazovanje

Sancar je dovršio studij medicine na Univerzitetu u Istanbulu u Turskoj, a doktorski studij na kojem je istraživao fotoreaktivirajući enzim E. coli dovršio je 1977. na Univerzitetu u Teksasu u Dallasu,[12] u laboratoriju dr. C. Stana Ruperta, sada profesora emeritusa.

Nagrade

Godine 2015. dodijeljena mu je Nobelova nagrada za kemiju, s Tomasom Lindahlom i Paulom L. Modrichem, za njihove mehaničke studije popravka DNA.[2][3] Sancar je nakon Orhana Pamuka, koji je također alumnus Univerziteta u Istanbulu, drugi turski nobelovac.

Reference

  1. ↑ http://www.med.unc.edu/biochem/asancar
  2. ↑ 2,0 2,1 Broad, William J. (7. 10. 2015.). „Nobel Prize in Chemistry Awarded to Tomas Lindahl, Paul Modrich and Aziz Sancar for DNA Studies”. New York Times. Pristupljeno 7. 10. 2015. 
  3. ↑ 3,0 3,1 Staff (7. 10. 2015.). „THE NOBEL PRIZE IN CHEMISTRY 2015 - DNA repair – providing chemical stability for life” (PDF). Nobel Prize. Pristupljeno 7. 10. 2015. 
  4. ↑ 4,0 4,1 „The Aziz & Gwen Sancar Foundation – Carolina Türk Evi – Turkish House, NC”. carolinaturkevi.org. Arhivirano iz originala na datum 2015-10-09. Pristupljeno 7. oktobra 2015. 
  5. ↑ „Nobel Prize in Chemistry: how our DNA repairs itself”. Deutsche Welle. 7. 10. 2015. 
  6. ↑ „Nobel Kimya Ödülü'nü Türk asıllı Aziz Sancar kazandı (Aziz Sancar kimdir)” (turski). Hürriyet. 7. 10. 2015.. Pristupljeno 7. 10. 2015. 
  7. ↑ „Turkish-American scientist among winners of 2015 Nobel Prize in Chemistry”. Today's Zaman. Arhivirano iz originala na datum 2015-10-11. Pristupljeno 12. oktobra 2015. 
  8. ↑ „Prof. Dr. Aziz Sancar”. Turkish Academy of Sciences. Arhivirano iz originala na datum 2016-04-23. Pristupljeno 9. oktobra 2015. 
  9. ↑ „American Academy Announces 2004 Fellows and Foreign Honorary Members”. American Academy of Arts and Sciences. Pristupljeno 9. oktobra 2015. 
  10. ↑ 10,0 10,1 Zagorski, N. (2005). „Profile of Aziz Sancar”. Proceedings of the National Academy of Sciences 102 (45): 16125–16127. DOI:10.1073/pnas.0507558102. PMC 1283445. PMID 16263927. 
  11. ↑ „Biology : Aziz Sancar elected to the National Academy of Sciences”. utdallas.edu. Arhivirano iz originala na datum 2016-03-03. Pristupljeno 7. oktobra 2015. 
  12. ↑ „Aziz Sancar”. UNC School of Medicine. Pristupljeno 7. oktobra 2015. 
  • p
  • r
  • u
1901. – 1925.

1901. Jacobus Henricus van 't Hoff  • 1902. Hermann Emil Fischer  • 1903. Svante Arrhenius  • 1904. William Ramsay  • 1905. Adolf von Baeyer  • 1906. Henri Moissan  • 1907. Eduard Buchner  • 1908. Ernest Rutherford  • 1909. Wilhelm Ostwald  • 1910. Otto Wallach  • 1911. Marie Curie  • 1912. Victor Grignard / Paul Sabatier  • 1913. Alfred Werner  • 1914. Theodore William Richards  • 1915. Richard Willstätter  • 1916. • 1917. • 1918. Fritz Haber  • 1919.  • 1920. Walther Nernst  • 1921. Frederick Soddy  • 1922. Francis William Aston  • 1923. Fritz Pregl  • 1924.  • 1925. Richard Adolf Zsigmondy

1926. – 1950.

1926. Theodor Svedberg  • 1927. Heinrich Otto Wieland  • 1928. Adolf Windaus  • 1929. Arthur Harden / Hans von Euler-Chelpin  • 1930. Hans Fischer  • 1931. Carl Bosch / Friedrich Bergius  • 1932. Irving Langmuir  • 1933.  • 1934. Harold Urey  • 1935. Frédéric Joliot / Irène Joliot-Curie  • 1936. Peter Debye  • 1937. Norman Haworth / Paul Karrer  • 1938. Richard Kuhn  • 1939. Adolf Butenandt / Lavoslav Ružička  • 1940.  • 1941.  • 1942.  • 1943. George de Hevesy  • 1944. Otto Hahn  • 1945. Artturi Ilmari Virtanen  • 1946. James B. Sumner / John Howard Northrop / Wendell Meredith Stanley  • 1947. Robert Robinson  • 1948. Arne Tiselius  • 1949. William Giauque  • 1950. Otto Diels / Kurt Alder

1951. – 1975.

1951. Edwin McMillan / Glenn T. Seaborg  • 1952. Archer Martin / Richard Laurence Millington Synge  • 1953. Hermann Staudinger  • 1954. Linus Pauling  • 1955. Vincent du Vigneaud  • 1956. Cyril Norman Hinshelwood / Nikolaj Semjonov  • 1957. Lord Todd  • 1958. Frederick Sanger  • 1959. Jaroslav Heyrovský  • 1960. Willard Libby  • 1961. Melvin Calvin  • 1962. Max Perutz / John Kendrew  • 1963. Karl Ziegler / Giulio Natta  • 1964. Dorothy Hodgkin  • 1965. Robert Burns Woodward  • 1966. Robert S. Mulliken  • 1967. Manfred Eigen / Ronald George Wreyford Norrish / George Porter  • 1968. Lars Onsager  • 1969. Derek Barton / Odd Hassel  • 1970. Luis Federico Leloir  • 1971. Gerhard Herzberg  • 1972. Christian B. Anfinsen / Stanford Moore / William Howard Steinn  • 1973. Ernst Otto Fischer / Geoffrey Wilkinson  • 1974. Paul J. Flory  • 1975. John Warcup Cornforth / Vladimir Prelog

1976. – 2000.

1976. William Lipscomb  • 1977. Ilya Prigogine  • 1978. Peter D. Mitchell  • 1979. Herbert C. Brown / Georg Wittig  • 1980. Paul Berg / Walter Gilbert / Frederick Sanger  • 1981. Ken'ichi Fukui / Roald Hoffmann  • 1982. Aaron Klug  • 1983. Henry Taube  • 1984. Robert Bruce Merrifield  • 1985. Herbert A. Hauptman / Jerome Karle  • 1986. Dudley R. Herschbach / Yuan T. Lee / John C. Polanyi  • 1987. Donald J. Cram / Jean-Marie Lehn / Charles J. Pedersen  • 1988. Johann Deisenhofer / Robert Huber / Hartmut Michel  • 1989. Sidney Altman / Thomas Cech  • 1990. Elias James Corey  • 1991. Richard R. Ernst  • 1992. Rudolph A. Marcus  • 1993. Kary B. Mullis / Michael Smith  • 1994. George Andrew Olah  • 1995. Paul J. Crutzen / Mario J. Molina / F. Sherwood Rowland  • 1996. Robert Curl / Harold Kroto / Richard Smalley  • 1997. Paul D. Boyer / John E. Walker / Jens Christian Skou  • 1998. Walter Kohn / John A. Pople  • 1999. Ahmed Zevail  • 2000. Alan J. Heeger / Alan G. MacDiarmid / Hideki Shirakawa

2001. – 2024.

2001. William S. Knowles / Ryōji Noyori / K. Barry Sharpless  • 2002. Kurt Wüthrich / John B. Fenn / Kōichi Tanaka  • 2003. Peter Agre / Roderick MacKinnon  • 2004. Aaron Tzihanover / Avram Herško / Irwin Rose  • 2005. Yves Chauvin / Robert H. Grubbs / Richard R. Schrock  • 2006. Roger David Kornberg  • 2007. Gerhard Ertl  • 2008. Osamu Shimomura / Martin Chalfie / Roger Y. Tsien  • 2009. Venkatraman Ramakrišnan / Thomas A. Steitz / Ada Jonat  • 2010. Richard F. Heck / Akira Suzuki / Eiichi Negishi  • 2011. Dan Šehtman  • 2012. Robert Lefkowitz / Brian Kobilka  • 2013. Martin Karplus / Michael Levitt / Arieh Varšel  • 2014. Eric Betzig / Stefan Hell / William E. Moerner  • 2015. Tomas Lindahl / Paul Modrich / Aziz Sancar  • 2016. Jean-Pierre Sauvage / J. Fraser Stoddart / Ben Feringa  • 2017. Jacques Dubochet / Joachim Frank / Richard Henderson  • 2018. Frances Arnold / Greg Winter / George P. Smith  • 2019. John B. Goodenough / M. Stanley Whittingham / Akira Yoshino  • 2020. Emmanuelle Charpentier / Jennifer Doudna  • 2021. Benjamin List / David MacMillan  • 2022. Carolyn R. Bertozzi / Morten P. Meldal / Karl Barry Sharpless  • 2023. Moungi G. Bawendi / Louis E. Brus / Aleksej Jekimov

Normativna kontrola Uredi na Wikidati
  • WorldCat identiteti
  • VIAF: 323144783026901656505
  • LCCN: no2016138218
  • ISNI: 0000 0001 3712 7599
  • GND: 1197527664
  • SUDOC: 267014503
  • NKC: hka20191030662