Ölüm Korkusu (film, 1958)

Ölüm Korkusu

Vertigo
"Ölüm Korkusu" (Vertigo) filminin özgün sinema afişi
Yönetmen	Alfred Hitchcock
Yapımcı	Alfred Hitchcock
Senarist	Eser: Boileau-Narcejac Senaryo: Alec Coppel Samuel A. Taylor
Oyuncular	James Stewart Kim Novak Barbara Bel Geddes Tom Helmore
Müzik	Bernard Herrmann
Görüntü yönetmeni	Robert Burks
Kurgu	George Tomasini
Dağıtıcı	Paramount Pictures,Universal Pictures,United International Pictures
Cinsi	Sinema filmi
Türü	Gerilim (tür)
Renk	Siyah-beyaz
Çıkış tarih(ler)i	9 Mayıs 1958, San Francisco 2 Ocak 1961, Türkiye (Konak Sineması)
Süre	128 Dakika
Dil	İngilizce
Bütçe	2.479.000 dolar

Vertigo, Alfred Hitchcock'un yönettiği ve yapımcılığını üstlendiği 1958 yapımı bir Amerikan psikolojik gerilim filmidir. Hikaye, Boileau-Narcejac'ın 1954 tarihli romanı D'entre les morts'a (Ölülerin Arasından) dayanıyordu. Senaryo Alec Coppel ve Samuel A. Taylor tarafından yazılmıştır. Filmde James Stewart, görev sırasında meydana gelen bir olay nedeniyle akrofobi (aşırı yükseklik korkusu) geliştirmesine ve buna yanlış bir dönme hareketi hissi olan baş dönmesine neden olması nedeniyle emekli olan eski polis dedektifi John "Scottie" Ferguson'u canlandırıyor. Scottie, Gavin'in tuhaf davranan karısı Madeleine'i (Kim Novak) takip etmesi için bir tanıdığı Gavin Elster tarafından özel dedektif olarak işe alınır.

Film, San Francisco, Kaliforniya şehrinin yanı sıra Mission San Juan Bautista, Big Basin Redwoods Eyalet Parkı, 17-Mile Drive'daki Cypress Point ve Hollywood'daki Paramount Stüdyolarında çekildi. Kamera negatifinin film stoğu, Technicolor tarafından işlenen ve baskılanan Eastman 25 ASA tungsten dengeli 5248'di. Bu, Scottie'nin akrofobisini aktarmak için yönelim bozukluğu yaratmak amacıyla perspektifi bozan bir kamera içi efekt olan Dolly Zoom'u kullanan ilk filmdi; bu etki genellikle "Vertigo etkisi" olarak anılır. 1996 yılında film, yeni bir 70 mm baskı ve DTS müziği oluşturmak için büyük bir restorasyondan geçti.

Vertigo vizyona girdiğinde olumsuz eleştiriler aldı ancak Hitchcock'un başyapıtı ve tüm zamanların en iyi filmlerinden biri olarak kabul edildi.[7] 1989'da Kongre Kütüphanesi tarafından Amerika Birleşik Devletleri Ulusal Film Sicilinde "kültürel, tarihi ve estetik açıdan önemli" olduğu gerekçesiyle saklanmak üzere seçilen ilk 25 filmden biriydi.[8] Film, Amerikan Film Enstitüsü'nün[10] en iyi filmleri arasında defalarca yapılan anketlerde yer alıyor; buna 2007'deki şimdiye kadarki en iyi dokuzuncu Amerikan filmi sıralaması da dahil. Akademik açıdan büyük ilgi gören film, The Sight & Sound Tüm Zamanların En İyi Filmleri 2012 anketinde[11] şimdiye kadar yapılmış en iyi film olarak Yurttaş Kane'in (1941) yerini aldı ve 2022'de 2. oldu.

Konusu

Bir polis arkadaşının düşerek öldüğü çatı kovalamacasının ardından San Francisco dedektifi John "Scottie" Ferguson, olayın neden olduğu akrofobi ve baş dönmesi nedeniyle emekliye ayrılır. Eski nişanlısı Midge, başka bir şiddetli duygusal şokun tek çare olabileceğini söylüyor. Midge, Scottie'ye karşı hislerini koruyor, ancak Scottie'nin imalarına açık değil.

Üniversiteden bir tanıdık olan Gavin Elster, Scottie'den karısı Madeleine'in tuhaf davrandığını iddia ederek onu takip etmesini ister. Scottie, Madeleine'i Mission San Francisco de Asís ve Legion of Honor sanat müzesindeki Carlotta Valdes'in (1831-1857) mezarına kadar takip ediyor ve burada Carlotta'nın Portresi'ne bakıyor.

Yerel bir tarihçi, Carlotta Valdes'in intihar ettiğini açıklıyor: Kendisi, zengin ve evli bir adamın metresiydi ve onun çocuğunu doğurmuştu; normalde çocuksuz olan adam, çocuğu alıkoydu ve Carlotta'yı bir kenara attı. Gavin'in Madeleine'i ele geçirdiğinden korktuğu Carlotta, Madeleine'in büyük büyükannesiydi. Ancak Madeleine bunu bilmiyor veya görünüşte ele geçirilmişken ziyaret ettiği yerleri hatırlamıyor. Scottie onu Fort Point'e kadar takip eder ve San Francisco Körfezi'ne atladıktan sonra onu kurtarır.

Ertesi gün Madeleine, Scottie'ye bir minnettarlık mektubu vermek için durur ve günü birlikte geçirirler. 17-Mile Drive'da Muir Woods ve Cypress Point'e giderek kucaklaşırlar. Ertesi gün Madeleine bir kabusu anlatır ve Scottie bu ortamı Carlotta'nın çocukluk evi olan Mission San Juan Bautista olarak tanımlar. Onu oraya götürür ve birbirlerine olan sevgilerini ifade ederler. Madeleine aniden kiliseye koşuyor ve çan kulesine çıkıyor. Yükseklik korkusu nedeniyle merdivenlerde kalan Scottie, Madeleine'in ölüme atladığını görür.

Madeleine'in ölümüyle ilgili soruşturma bunun intihar olduğunu ilan eder, ancak adli tıp görevlisi Scottie'yi onu kurtarmak için daha fazlasını yapmadığı için azarlar. Gavin de Scottie'yi suçlamıyor, ancak Scottie klinik olarak depresyona giriyor ve neredeyse katatonik bir durumda bir sanatoryuma gönderiliyor. Serbest bırakıldıktan sonra Madeleine'in ziyaret ettiği yerleri sık sık ziyaret ediyor ve çoğu zaman onu gördüğünü hayal ediyor. Bir gün sokakta görünüşte çok farklı olmasına rağmen ona Madeleine'i hatırlatan bir kadın fark eder. Kendisini Salina, Kansas'tan Judy Barton olarak tanımlıyor.

Geçmişe dönüş, Judy'nin Scottie'nin "Madeleine Elster" olarak tanıdığı kişi olduğunu ortaya koyuyor. Ayrıntılı bir cinayet planında Gavin'in karısını taklit ediyordu; Gavin, Scottie'nin yükseklik korkusundan yararlanarak, görünen "intihar atlayışında" karısının yeni öldürülen cesedini kullandı. Judy, Scottie'ye komploya karıştığını itiraf etmeyi düşünür, ancak onu sevdiği için maskaralığa devam eder.

Birbirlerini görmeye başlarlar, ancak Scottie "Madeleine" e takıntılı olmaya devam eder ve Judy'den kıyafetlerini değiştirmesini ve saçını ona benzeyecek şekilde boyamasını ister. Kadın buna uyduktan sonra Carlotta'nın tablosunda tasvir edilen kolyeyi taktığını fark eder. Gerçeği anlar ve Judy'yi Misyona geri götürür.

Orada ona deliliğine yol açan olayı yeniden canlandırması gerektiğini söyler. Ona artık "Madeleine" ile Judy'nin aynı kişi olduğunu bildiğini ve Judy'nin tıpkı Carlotta gibi bir kenara atılmadan önce Gavin'in metresi olduğunu söyler. Onu çan kulesine çıkmaya zorlar ve aldatmacasını itiraf etmesini sağlar. Zirveye ulaşır ve yükseklik korkusunu yener. Judy, Gavin'in ona "ele geçirilmiş" bir Madeleine'i taklit etmesi için para ödediğini itiraf eder ve Scottie'ye onu affetmesi için yalvarır. Judy'yi kucaklıyor ama kulenin kapak kapısından karanlık bir figür (gürültüyü araştıran bir rahibe) yükselerek onu ürkütüyor. Judy geriye doğru atılır ve düşerek ölür. Bir kez daha yaslı olan ancak yükseklik korkusunu iyileştiren Scottie, rahibe görev zilini çalarken çıkıntının üzerinde şok içinde duruyor.

Film Hakkında Bilgiler

Vertigo, tıpta baş dönmesi demektir. Film Pierre Boileau ve Pierre Ayraud tarafından yazılan "D'Entre Les Morts" isimli bir kitaptan sinemaya aktarılmıştır. Film çıktığı dönemde pek olumlu yorumlar alamasa da daha sonradan özellikle de film eleştirmenlerince sinema tarihinin en önemli filmleri arasına girmiştir ve AFI En İyi 100 Film Listesi'nde 1998 yılında 61. sırada iken 2007 yılındaki listede 9. sıraya yükselmiştir. Filmde kullanılan, geri giden kameranın zoom yapması tekniği, sinema tarihine Vertigo Hareketi olarak geçmiş ve günümüzde oldukça moda olmuştur. Alfred Hitchcock başrol için Kim Novak'ı seçmesinin nedenini şöyle açıkladı: "Masum ve klas suratının altında yatan fahişe ruh ifadesine sahip olması." Filmdeki plaj sahnesi 2002 yılında filmlerdeki "gelmiş geçmiş en şık sahne" unvanı almıştır. Vertigo'nun En İyi Sanat Tasarımı ve En İyi Ses dallarında ikide Akademi Ödülü adaylığı bulunmaktadır.

Adlandırma

Hitchcock'un bu 1958 tarihli filminin İngilizce özgün adı baş dönmesi anlamına gelen Vertigo'dur. Film çevrildikten 2,5 yıl sonra 2 Ocak 1961'de Türkiye'de Ölüm Korkusu adıyla sinemalarda gösterime girmişti (İstanbul Konak sineması).^[1] Filmin başrol oyuncularından James Stewart'ın filmde bir anksiyete bozukluğu vardır. Yüksek yerlerde bulunmaktan aşırı derecede korku ve endişe duyar, yüksek binalara çıktığında başı döner. Yani bir tür "yükseklik korkusu" vardır. Bu nedenden olsa gerek filmin Türkçe adı bazı internet sitelerinde yanlış olarak Yükseklik Korkusu şeklinde yazılmıştır. Oysa o tarihlere ait gazete ve dergi arşivlerinde ve sinema kitaplarında film bu isimle anılmaz.

Bir de Amerikalı komedyen Mel Brooks'un, Hitchcock'un söz konusu bu filminin parodisini yaptığı 1977 tarihli High Anxiety filmi vardır. Bu film 1982'de Türkiye'de özgün adının tam çevirisiyle, yani Yükseklik Korkusu adıyla gösterime girmiştir. Filmin adlandırılmasındaki karışıklık buradan da kaynaklanıyor olabilir.

Kaynakça

Dış bağlantılar

• Vertigo, IMDB7 Mart 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• hitchcock.tv2 Mart 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Türkçe bir inceleme26 Ağustos 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• www.iskenderiye.com^{[ölü/kırık bağlantı]}
• Amerikan Film Enstitüsü En İyi 100 Film Listesi3 Nisan 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.