Jean-Luc Godard
Godard w 1968 | |||
Data i miejsce urodzenia | 3 grudnia 1930 | ||
---|---|---|---|
Data i miejsce śmierci | 13 września 2022 | ||
Zawód | reżyser, scenarzysta, aktor | ||
| |||
|
Jean-Luc Godard (ur. 3 grudnia 1930 w Paryżu, zm. 13 września 2022 w Rolle, w Szwajcarii[1][2]) – francuski reżyser, scenarzysta, operator, montażysta, producent i krytyk filmowy. Jest często utożsamiany z grupą filmowców określanych jako przedstawicieli francuskiej Nowej Fali (fr. Nouvelle Vague).
Życiorys
Wychowywał się w Szwajcarii[3]. Jego ojciec prowadził klinikę[4]. Studiował etnologię[3] na Uniwersytecie Paryskim[4]. Pracował tamże jako krytyk filmowy[3]. W latach 60. XX wieku poślubił aktorkę Anne Wiazemsky(inne języki)[4]. Zmarł 13 września 2022 w Rolle, w Szwajcarii w wyniku wspomaganego samobójstwa[2].
Charakterystyka dorobku
Wiele z filmów Godarda stało się wyzwaniem dla tradycyjnej konwencji kina Hollywood, a także francuskej „tradycji jakości”. Jako reżyser jest często uważany za jednego z najbardziej ekstremalnych lub radykalnych przedstawicieli Nowej Fali. Jego filmy są odzwierciedleniem jego politycznych ideologii, jak również jego znajomości historii filmu.
Filmy Godarda okazały się inspiracją dla wielu różnych reżyserów, jak Quentin Tarantino, Martin Scorsese, Bernardo Bertolucci, Arthur Penn, Richard Linklater, Gregg Araki, John Woo, Mike Figgis, Robert Altman, Steven Soderbergh, Richard Lester, Jim Jarmusch, Rainer Werner Fassbinder, Brian De Palma, Wim Wenders, Oliver Stone i Ken Loach.
W 2002 roku w plebiscycie magazynu filmowego "Sight & Sound" krytycy umieścili Godarda na trzecim miejscu w rankingu dziesięciu reżyserów wszech czasów[5]. W sierpniu 2010 Amerykańska Akademia Sztuki i Wiedzy Filmowej ogłosiła go laureatem Oscara za całokształt twórczości. Godard nie odebrał jednak tej nagrody osobiście.
Poglądy
Godard, chociaż inspirował się egzystencjalną filozofią Jean-Paula Sartre’a i Alberta Camusa[6], gardził tym ostatnim[7] i początkowo wyznawał poglądy prawicowo-anarchistyczne[8]. Utrzymywał bliską znajomość z faszyzującym rumuńskim intelektualistą Jeanem Parvuleską[8], był również orędownikiem konserwatywnego kina amerykańskiego (wysoko cenił sobie Howarda Hawksa)[6]. Często był uznawany za mizogina[9]; obsadzał kobiety najczęściej w rolach prostytutek[10] i z nonszalancją wypowiadał się negatywnie o kobietach zaangażowanych w przemysł kinematograficzny. Krytykował na przykład montażystkę Jeana Renoira, Marguerite Renoir za to, że „tnie często scenę akurat w momencie, kiedy stawała się ona interesująca”[11]. Dopiero w późnych latach 60. XX wieku zmienił swoją orientację polityczną na marksizm-leninizm i w 1968 roku dołączył do skrajnie lewicowego kolektywu filmowego Dziga Vertov Groupe[12], próbując przekonać społeczeństwa Zachodu o konieczności sformowania bojówek rewolucyjnych i przeprowadzenia czystek na wzór rewolucji kulturalnej w Chińskiej Republice Ludowej. Z grupą rozstał się w 1972 roku[13].
Krytyka
Louis Marcorelles wskazywał na słabość warsztatową wczesnych filmów Godarda: „Godard jest niekonsekwentny, udręczony, niepewny - nie tylko własnych reakcji, własnej wrażliwości, ale także środków, których należy użyć do wyrażenia siebie”[14]. Ingmar Bergman twierdził, że filmy Godarda „sprawiają wrażenie wydumanych, pseudointektualnych i całkiem martwych”[15]. Werner Herzog nazywał twórczość Godarda „intelektualną fałszywką”[16]. Julian Kutyła z „Krytyki Politycznej” podsumowywał twórczość Godarda następująco:
Jedyny jego film wysokobudżetowy [Pogarda] poniósł komercyjną porażkę, jego filmy polityczne budziły momentami konsternację. Po Maju ’68 i eksperymentach z tworzeniem filmów na zasadach zupełnie innych niż te przyjęte w branży na długo całkowicie zrezygnował z kina, poświęcając się eksploracji czegoś, co dziś można by nazwać video-artem. Wiele z jego dzieł trudno określić inaczej niż jako spektakularną pomyłkę[17].
Wybrana filmografia
- Reżyser
- Charlotte et Véronique, ou Tous les garçons s'appellent Patrick(inne języki) (1959)
- Charlotte et son jules(inne języki) (1960)
- Do utraty tchu (1960, À bout de souffle)
- Kobieta jest kobietą (1961, Femme est une femme, Une)
- Żyć własnym życiem (1962, Vivre sa vie: Film en douze tableaux)
- Żołnierzyk(inne języki) (1963, Petit soldat, Le)
- Karabinierzy(inne języki) (1963, Carabiniers, Les)
- Pogarda (1963, Mépris, Le)
- Amatorski gang (1964, Bande á part)
- Szalony Piotruś (1965, Pierrot le fou)
- Alphaville (1965, Alphaville, une étrange aventure de Lemmy Caution)
- Made in U.S.A.(inne języki) (1966)
- Męski - żeński(inne języki) (1966, Masculin, féminin: 15 faits précis)
- 2 lub 3 rzeczy, które o niej wiem...(inne języki) (1967, 2 ou 3 choses que je sais d'elle)
- Weekend(inne języki) (1967, Week End)
- Chinka(inne języki) (1967, Chinoise, La)
- Wszystko w porządku(inne języki) (1972,Tout va bien)
- Comment ça va?(inne języki) (1978)
- Ratuj kto może (życie)(inne języki) (1980, Sauve qui peut (la vie))
- Lettre à Freddy Buache(inne języki) (1981)
- Pasja (1982, Passion)
- Imię: Carmen (1983, Prénom Carmen)
- Zdrowaś, Mario (1985, Je vous salue, Marie)
- Uważaj z prawej (1987, Soigne ta droite)
- Król Lear (1987, King Lear)
- Nowa fala (1990, Nouvelle vague)
- Historia/e kina (1998, Histoire(s) du cinéma)
- Pochwała miłości (2001, Éloge de l’amour)
- Nasza muzyka (2004, Notre musique)
Nagrody i wyróżnienia
W 1965 za film Alphaville otrzymał nagrodę Złotego Niedźwiedzia na 15. MFF w Berlinie. W 1983 za film Imię: Carmen otrzymał nagrodę Złotego Lwa na 40. MFF w Wenecji. W 1987 otrzymał nagrodę Cezar Honorowy. W 2011 otrzymał Honorowego Oscara.
Sześciokrotnie nominowany do nagrody Złotej Palmy na MFF w Cannes.
Życie prywatne
Potomek dawnych kalwińskich rodzin. Kuzyn byłego peruwiańskiego prezydenta Pedro Pablo Kuczynskiego[18].
Godard był dwa razy żonaty, m.in. z francuską aktorką Anną Kariną.
Przypisy
- ↑ Jean-Luc Godard, giant of the French new wave, dies at 91. The Guardian. [dostęp 2022-09-13].
- ↑ a b Jean-Luc Godard zdecydował się na "wspomagane samobójstwo" | Interia Film, 13.09.2022
- ↑ a b c ZbigniewZ. Pitera ZbigniewZ., Leksykon reżyserów filmowych, Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1978, s. 78 .
- ↑ a b c Jean-Luc Godard [online], www.britannica.com, 15 stycznia 2024 [dostęp 2024-02-23] (ang.).
- ↑ NickN. James NickN. i inni, BFI | Sight & Sound | Top Ten Poll 2002 - The Critics' Top Ten Directors [online], old.bfi.org.uk [dostęp 2017-03-06] [zarchiwizowane z adresu 2017-02-08] (ang.).
- ↑ a b RichardR. Brody RichardR., Everything Is Cinema: The Working Life of Jean-Luc Godard, Macmillan + ORM, 2008, s. 29, ISBN 978-1-4299-2431-3 [dostęp 2024-05-11] (ang.).
- ↑ LouisL. Marcorelles LouisL., ErnestE. Callenbach ErnestE., Jean-Luc Godard's Half-Truths, „Film Quarterly”, 17 (3), 1964, s. 6, DOI: 10.2307/1210900, ISSN 0015-1386, JSTOR: 1210900 [dostęp 2024-05-11] .
- ↑ a b MarcoM. Grosoli MarcoM., The Politics and Aesthetics of the "politique des auteurs", „Film Criticism”, 39 (1), 2014, s. 40, ISSN 0163-5069, JSTOR: 24777962 [dostęp 2024-05-11] .
- ↑ MonikaM. Talarczyk-Gubała MonikaM., Numer jeden i numer dwa, „Widok”, 2014, s. 6 .
- ↑ Ilse de MuchaI.M. Herrera Ilse de MuchaI.M., Representations of Women In the Works of Godard [online], The Arts Guild, 21 stycznia 2014 [dostęp 2024-05-11] (ang.).
- ↑ MonikaM. Talarczyk-Gubała MonikaM., Montażyst(k)a. Autor, montaż i płeć [online], Ekrany, 3 listopada 2020 [dostęp 2024-05-11] .
- ↑ TomaszT. Poborca TomaszT., Mit nieoglądalnych filmów, czyli Grupa Dziga Wiertow w prasie filmowej PRL, „Kwartalnik Filmowy” (120), 2022, s. 165, DOI: 10.36744/kf.1342, ISSN 2719-2725 [dostęp 2024-05-11] (pol.).
- ↑ JuliaJ. Lesage JuliaJ., Godard and Gorin's left politics, 1967-1972, „Jump Cut” (28), kwiecień 1983 [dostęp 2024-05-11] .
- ↑ LouisL. Marcorelles LouisL., ErnestE. Callenbach ErnestE., Jean-Luc Godard's Half-Truths, „Film Quarterly”, 17 (3), 1964, s. 5, DOI: 10.2307/1210900, ISSN 0015-1386, JSTOR: 1210900 [dostęp 2024-05-11] .
- ↑ RosR. Tibbs RosR., Ingmar Bergman called Jean-Luc Godard movies "infinitely boring" [online], Far Out, 7 grudnia 2022 [dostęp 2024-05-11] (ang.).
- ↑ TimothyT. Corrigan TimothyT., The Pedestrian Ecstasies of Werner Herzog, [w:] BradB. Prager (red.), A Companion to Werner Herzog, John Wiley & Sons, 2012, s. 96, ISBN 978-1-4443-6140-7 [dostęp 2024-05-11] (ang.).
- ↑ JulianJ. Kutyła JulianJ., Jean-Luc Godard. Wprost przeciwnie, czyli dwie lub trzy sceny z życia [online], Krytyka Polityczna, 24 września 2022 [dostęp 2024-05-11] (pol.).
- ↑ Pierwsza tura dla córki byłego prezydenta, w drugiej czeka Kuczynski. tvn24.pl, 2016-04-12. [dostęp 2016-06-11].
Bibliografia
- Ewa Mazierska: Pasja. Filmy Jean-Luca Godarda. Warszawa: ha!art, 2010, s. 352. ISBN 978-83-61407-23-2.
- Paweł Mościcki: Godard. Pasaże. Warszawa: ha!art, 2010, s. 400. ISBN 978-83-61407-87-4.
Linki zewnętrzne
- Jean-Luc Godard w bazie IMDb (ang.)
- Jean-Luc Godard w bazie Filmweb
- Jean-Luc Godard w bazie Notable Names Database (ang.)
- p
- d
- e
1960-69 |
|
---|---|
1970-79 |
|
1980-89 |
|
1990-99 |
|
2000-09 |
|
2010-19 |
|
- p
- d
- e
- Wikiprojekt:Filmy
- p
- d
- e
- Wikiprojekt:Filmy
- p
- d
- e
- p
- d
- e
|
- p
- d
- e
- ISNI: 0000000368646695, 0000000121471125
- VIAF: 108762210
- ULAN: 500193556
- LCCN: n79055544
- GND: 118540009
- NDL: 00441091
- LIBRIS: nl0225g61f80z5x
- BnF: 11905213z
- SUDOC: 027323560
- SBN: RAVV025442
- NLA: 35129196
- NKC: js20030216057
- BNE: XX4578348
- NTA: 068515200
- BIBSYS: 90083073
- CiNii: DA01110376
- Open Library: OL226886A
- PLWABN: 9810554141405606
- NUKAT: n96025294
- J9U: 987007463148105171
- PTBNP: 772654
- CANTIC: a10462120
- LNB: 000007902
- NSK: 000161606
- CONOR: 11204963
- BNC: 000039236
- ΕΒΕ: 281307
- BLBNB: 000985979
- KRNLK: KAC199634051
- LIH: LNB:LVR;=BQ
- WorldCat: lccn-n79055544
- PWN: 3906290
- Britannica: biography/Jean-Luc-Godard
- Universalis: godard-jean-luc, jean-luc-godard, godard-reperes-chronologiques
- NE.se: jean-luc-godard
- SNL: Jean-Luc_Godard
- VLE: jean-luc-godard
- Catalana: 0030299
- DSDE: Jean-Luc_Godard
- identyfikator w Hrvatska enciklopedija: 22458