Powidz (województwo wielkopolskie)

Zobacz też: Powidz w innych znaczeniach tej nazwy.

Powidz

wieś
Fragment rynku i kościół parafialny
Państwo	Polska
Województwo	wielkopolskie
Powiat	słupecki
Gmina	Powidz
Liczba ludności (2022)	1335[2]
Strefa numeracyjna	63
Kod pocztowy	62-430[3]
Tablice rejestracyjne	PSL
SIMC	0300742
Położenie na mapie gminy Powidz Powidz
Położenie na mapie Polski Powidz
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego Powidz
Położenie na mapie powiatu słupeckiego Powidz
52°24′46″N 17°54′53″E/52,412778 17,914722[1]
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Powidz – wieś (dawniej miasto) w Polsce, położona w powiecie słupeckim, w województwie wielkopolskim, siedziba gminy Powidz.

Powidz uzyskał lokację miejską w 1243 roku, zdegradowany w 1934 roku^[4]. Miasto królewskie należące do starostwa powidzkiego, w drugiej połowie XVI wieku leżało w powiecie gnieźnieńskim województwa kaliskiego^[5].

Historia

8 czerwca 1243 książę Bolesław Pobożny zezwolił wójtowi Baldwinowi lokować w Powidzu osadę na prawie niemieckim. Powierzchnię osady określono na 56 łanów, co znaczyło, że była ona przeznaczona dla 200–300 mieszkańców^[8]. Nie jest jednak jasne, czy wystawiony przez księcia dokument lokował osadę o charakterze miejskim, czy wiejskim. Za pierwszą tezą świadczyłyby planowane rozmiary osady, przeciw – niewytłumaczalnie wczesna data lokacji położonej na uboczu szlaków handlowych osady, wyprzedzająca lokację czołowych ośrodków miejskich w Wielkopolsce (Poznań, Kalisz). Nie jest również wykluczone, że do lokacji w ogóle nie doszło. Następna wzmianka o Powidzu jako o mieście pochodzi dopiero z 1352^[9].

W 1454 roku został zniszczony przez Krzyżaków, którzy uprowadzili także jego mieszkańców. W tym samym roku Kazimierz IV Jagiellończyk potwierdził przywileje miejskie, uzupełniając je m.in. prawem połowu ryb w Jeziorze Powidzkim. W XV wieku istniała tu szkoła podległa Akademii Krakowskiej (stąd powiedzenie: „Dokąd idziesz? – Do Powidza po rozum”)^[10].

Około 20 kwietnia 1769 roku doszło pod Powidzem do potyczki pomiędzy konfederatami barskimi, dowodzonymi przez Antoniego Morawskiego, a wojskami rosyjskimi^[10].

W latach 1793–1815 był stolicą powiatu. Liczył wówczas około 600 mieszkańców^[10].

W okresie zaborów, kiedy przez Jezioro Powidzkie biegła granica prusko-rosyjska, Powidz, leżący wówczas na terenie Prus, był punktem przerzutowym ochotników udających do walk podczas powstania listopadowego i styczniowego^[10].

W 1864 roku miasto posiadało już 1314 mieszkańców^[10].

28 grudnia 1918 roku w Powidzu zorganizował się oddział ochotników, który następnego dnia rozbroił pluton niemieckiej straży granicznej, stacjonujący w Anastazewie i Szydłowcu. Powstańcy z Powidza uczestniczyli potem w późniejszych walkach na froncie powstania wielkopolskiego^[10].

Pod koniec 1944 roku lasy otaczające Powidz były terenem działalności radzieckich grup zwiadowczych^[10].

W okresie PRL-u we wsi powstał tartak Wielkopolskiego Przedsiębiorstwa Przemysłu Drzewnego^[10].

W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie konińskim.

SZ RP

Po II wojnie światowej w okolicy Powidza utworzono lotnisko wojskowe. Aktualnie korzysta z niego 33 Baza Lotnictwa Transportowego^[11].

Atrakcje turystyczne i przyrodnicze

• położenie nad Jeziorem Powidzkim
• otoczenie parku krajobrazowego
• przebiegająca trasa Gnieźnieńskiej Kolei Wąskotorowej (stacja Powidz), w 2018 linia nieczynna
• kościół parafialny pod wezwaniem św. Mikołaja z 2 połowy XIX wieku (nr rej.: 339/81 z 21.05.1984 r.).
• dom grzebalny, nr rej.: j.w.

Słynni powidzanie

• Jan Kanty Szwedkowski – malarz
• Ignacy Zielewicz – chirurg

Przypisy

Linki zewnętrzne

• oficjalna strona gminy Powidz
• Powidz (1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VIII: Perepiatycha – Pożajście, Warszawa 1887, s. 890 .